Kosmiczna strefa życia (ekosfera)
Pierwsze planety poza naszym układem słonecznym odkryto w 1990, na orbicie umierającej, wyrzucającej z siebie promieniowanie gwiazdy bardzo różniącej się od naszego słońca. Od tamtego czasu naukowcy odkryli jeszcze dziwniejsze światy. Zaczynając od 1995 roku i 51 Pegasi b – pierwszej planety pozasłonecznej odkrytej na orbicie normalnej gwiazdy, łowcy planet odkryli światy, które ukazały nam prawdziwą skalę różnorodności. Są tam wielkie gazowe giganty oraz małe, skaliste planety. Niektóre są światami o dwóch twarzach – ognia i lodu – inne wręcz dryfują w próżni, niemając powiązań z żadną gwiazdą. W ciągu dwunastu lat od odkrycia 51 Pegasi b, liczba znanych, lub przypuszczanych planet wzrosła do prawie 230. Oto niektórzy rekordziści i osobliwości.
Pierwsza
51 Pegasi b była pierwszą planetą odkrytą na orbicie normalnej gwiazdy (poza Słońcem).
Planeta, gorący Jowisz znany także jako Bellerofont, na cześć greckiego bohatera, który okiełznał Pegaza, w nawiązaniu do konstelacji Pegaza, gdzie znajduje się planeta.
Pomimo mniejszej masy, Bellerofont ma najprawdopodobniej większą średnicę od Jowisza. Poza nim tylko trzy inne planety pozasłoneczne otrzymały swoją nazwę (Ozyrys, Ymir i Matuzalem).
Najbliższa
Epsilon Eridani b orbituje wokół pomarańczowej gwiazdy, podobnej do Słońca, oddalonej od Ziemi zaledwie 10,5 lat świetlnych. Jest tak blisko, że wkrótce teleskopy będą w stanie zrobić jej zdjęcie. Jest zbyt daleko od gwiazdy by utrzymać ciekłą wodę lub życie (w sensie Ziemskim), lecz naukowcy przypuszczają, że w układzie mogą być inne planety nadające się do życia. Masa planety to w przybliżeniu 1,5 masy Jowisza.
Dryfująca para
Zdarzają się planety orbitujące wokół dwóch, a nawet trzech gwiazd. Ale pewna dziwaczna klasa planet nie orbituje wokół żadnej, w zamian dryfuje w przestrzeni. Planety zwane Planetarami, są podobne do Brązowych Karłów, lecz mniejsze. Są za małe by stać się gwiazdami.
Oph 162225-240515 jest jedynym znanym binarnym układem Planetar. Masę obiektów szacuje się na 12-53 mas Jowisza oraz 9-20 mas Jowisza.
Pełna Werwy
SWEEPS-10 orbituje wokół swojej gwiazdy w odległości zaledwie 740,000 mil (0,008 j.a), tak, blisko że rok na planecie trwa jedynie 10 godzin.
Należy do klasy planet o ultrakrótkim okresie orbitalnym (ultra-short-period planets). Jest to planeta o najkrótszym okresie orbitalnym spośród wszystkich odkrytych do tej pory.
Planeta musi mieć, co najmniej 1,6 masy Jowisza by siły grawitacyjne gwiazdy nie rozerwały jej na kawałki.
Świat ognia i lodu
Upsilon Andromeda b jest powiązana pływowo ze swoją gwiazdą jak Ziemia z Księżycem, co oznacza, że ta sama strona planety jest zawsze obrócona w stronę gwiazdy.
Ten układ powoduje jedna za największych różnic temperatur, jaką naukowcy widzieli na planetach pozasłonecznych. Jedna strona planety jest zawsze gorąca jak lawa, podczas gdy na drugiej panuje temperatura zamarzania. Mase planety szacuje na się od 0.687 do 1.37 masy Jowisza.
Dzielny nowy świat
Najmłodsza pozasłoneczna planeta ma mniej niż milion lat i orbituje wokół Coku Tau 4, gwiazdy odległej o 420 lat świetlnych od Ziemi. Naukowcy odkryli istnienie planety dzięki olbrzymiej dziurze w pyłowym dysku gwiazdy. Dziura ma wielkość dziesięciu ziemskich orbit i powstała dzięki wyczyszczeniu orbity przez planetę. Obiekt na orbicie Coku Tau 4 znajduje się w Księdze Rekordów Guinnesa jako najmłodsza planeta pozasłoneczna.
Staruszek
Najstarsza znana planeta PSR B1620-26 c znana też jako Matuzalem ma 12,7 miliarda lat, powstała 8 miliardów lat przed Ziemią i jedyne 2 miliardy lat po Wielkim Wybuchu.
Odkrycie sugeruje, że planety są powszechne we Wszechświecie, a życie mogło powstać szybciej niż nam się kiedykolwiek wydawało. Masa Matuzalema to 2,5 mas Jowisza
Ewolucja systemu
Kurcząca się planeta
Rok na HD209458b (nieoficjalnie zwanym Ozyrysem) trwa zaledwie 3,5 ziemskiego dnia. Planeta orbituje tak blisko gwiazdy, że jej atmosfera jest targana wiatrem słonecznym.
Naukowcy szacują, że Ozyrys traci 10.000 ton materiału na sekundę. Najprawdopodobniej po planecie pozostanie jedynie martwe jądro. Masa Ozyrysa (szacowana) to około 220 mas Ziemi (0.69 masy Jowisza), zaś obita jest o 1/8 mniejsza od orbity Merkurego.
Zachmurzona planeta
Analizując światło z układu słoneczno-planetarnego, naukowcy odkryli, że planeta HD 189733b zawiera grube pokłady chmur krzemianów podobnych do ziemskiego piasku.
Co dziwne, nie odkryto śladów pary wodnej, choć naukowcy podejrzewają, że może ona kryć się pod chmurami. Planeta jest przypuszczalnie 12 razy większa od Jowisza.
Barwa planety jest zbliżona do barwy Urana i Neptuna
Nadająca się do zamieszkania
Gliese 581 C (nieoficjalnie Ymir) po kamień milowy w poszukiwaniach planet poza naszym układem słonecznym. Jest to najmniejsza odkryta planeta pozasłoneczna, oraz pierwsza leżąca w strefie nadającej się do życia (ekosferze), co daje duże prawdopodobieństwo istnienia na jej powierzchni wody, a co za tym idzie – życia. Ymir jest o 50% większy od Ziemi, oraz 5 razy bardziej masywny. Szacuje się, że układ Gliese 581 ma około 4,3 miliardów lat, dla porównania Układ Słoneczny ma około 4,6 miliardów lat.
Źródła:
The 10 most intriguing extrasolar planets
51 Pegasi b "Bellerophon"
Epsilon Eridani b
Oph 162225-240515
SWEEPS-10
Upsilon Andromedae b
CoKu Tau/4
PSR B1620-26 c "Methuselah"
HD 209458 b "Osiris"
HD 189733 b
Gliese 581 c "Ymir"
tłumaczenie: Logos
(grupa tłumaczy paranormalne.pl)
edycja: poprawiłem parę błędów
