Napisano
14.08.2007 - 13:50
Satyr (gr. σάτυρος satyros) – bóg grecki; demon leśny; bóstwo płodności; podług niektórych ojcem satyrów był Hermes, matką Iphtime; choć nie wymieniane przez Homera, u Hezjoda określane są mianem braci nimf górskich i Kuretów. Fakt, że kojarzono satyry z nimfami, kultem dionizyjskim oraz płodnością natury wskazuje na pierwotnie choniczną naturę tego bóstwa.
Satyry wchodziły w skład orszaku Dionizosa i – jak on – kojarzone były z męskim popędem seksualnym; miano „satyrów” nosili też mężczyźni uczestniczący w orszakach dionizyjskich (analogicznie, kobiety, które brały udział w tych pochodach, znane były jako menady). Na wazach greckich przedstawiano je zatem z wyeksponowanym, często wyolbrzymionym członkiem w stanie erekcji.
Satyry wyobrażano sobie jako istoty silnej, z grubsza ciosanej budowy; górną połowę ciała miały ludzką, dolną - zwierzęcą; przedstawiano je ze zmierzwionymi włosami, płaskim nosem, spiczastymi uszami; później dodano im kozi czy koński ogon. Głównym satyrem był Sylen – pomniejsze bóstwo kojarzone (podobnie jak Hermes i Priap) z płodnością.
Satyry, bóstwa naturalne, uchodziły za istoty nieprzyjazne człowiekowi, choć nie bezpośrednio mu wrogie; satyry, w przeciwieństwie do bogów większych, zantropomorfizowanych, nie zdradzały chęci do nawiązywania związków ze światem ludzkim, unikały go i nie życzyły sobie, by ludzie ingerowali w ich świat.
Jako uczestnicy orszaku dionizyjskiego satyry – jak Dionizos – uwielbiały muzykę, wino, taniec i rozkosz, które wprawiały je w – przeciwny kulturze - stan upojenia; grały na fletni, cymbałach i kastanietach; tańczyły z nimfami, które lubiły wprawiać w przerażenie (stąd paniczny strach) i które prześladowały, by w końcu je zniewolić. Uprawiały specyficzną formę tańca znana jako sikinnis. Ze względu na umiłowanie wina, często przedstawiane są w towarzystwie winorośli, z pucharami w dłoniach.
Satyry jako bogowie mniejsi (dii minorum gentium) nie były nieśmiertelne, uważano jednak, że dożywają późnego wieku. Na wazach greckich występują w formach odpowiadających trzech stadiom życia ludzkiego. Satyry stare znane były jako sileni; młodsze znane były jako satyrisci.
Ze względu na swój chtoniczny, nieprzyjazny człowiekowi charakter, a także w związku z faktem, że satyry wchodziły w skład orszaku dionizyjskiego, w chrześcijańskim Średniowieczu postać satyra stała się archetypem - nieznanego wcześniej - wyobrażenia diabła, choć raczej w jego ludowej, rubasznej postaci.
W kulturze polskiej również podejrzewa się wiarę w te leśne diabły, nazywane u nas po prostu diabłami (Rokita, Boruta)
Wikipedia