Legalny i nielegalny handel bronią
Łukasz Zakrzewski | 19 maja 2005
Ludzkość zna dwa najstarsze zawody: szpiega i prostytutkę, istnieje jeszcze jeden bardzo stary zawód: handlarz bronią. Wojna, szpiegostwo i prostytucja są nieodłącznymi grzechami ludzkości, na których można dobrze zarobić. Szpieg sprzedaje informacje, prostytutka swe ciało, a handlarz narzędzie śmierci. Z handlem bronią związane są legendy historyczne takie jak upadek Konstantynopola, kiedy to odrzucono szansę zakupu prochu, a którą tą szansę wykorzystali muzułmanie. Upadek powstania styczniowego wiązał się nie tylko z przeważającą siłą Rosjan, ale również z tym, że przywódcy powstania zakupili u Anglików duże składy broni, za które słono zapłacili a które nigdy nie dotarły do powstańców. W I Wojnie Światowej szalę zwycięstwa przechyliły potężne zakupy broni u Amerykanów. Ententa w konsekwencji wygrała wojnę a Stany Zjednoczone Ameryki Północnej znacznie się wzbogaciły. Problem, więc handlu bronią jest dziś bardzo istotny. Dlatego należy zapytać, kiedy to obrót jest legalny a kiedy nie? Wśród środowisk wojskowych na postawione pytanie można, więc dostać odpowiedź obleczoną uśmieszkiem:„Legalny handel bronią jest zawsze, ale jak ciebie złapią to już jest nielegalny”
Problem handlu bronią jest dosyć wąski, więc należy rozszerzyć temat i do handlu bronią dodać również obrót uzbrojeniem. Nie tylko dlatego, że reguluje to prawo międzynarodowe, ale również dlatego że te dwie rzeczy są nierozłączne. Ponieważ kamera termowizyjna lub na podczerwień zainstalowana na dachu naszego domu należy do systemu bezpieczeństwa, natomiast zainstalowana na czołgu staję się już uzbrojeniem. Tak samo czołg bez armaty może być postrzegany jako pług śnieżny, a nie uzbrojenie armii.
Słownik jeżyka polskiego podaje definicje broni i uzbrojenia:
Broń-narzędzie walki, przedmiot służący do obrony własnej lub atakowania nieprzyjaciela.
Uzbrojenie- wszelka broń, w jaką wyposażone jest wojsko jednostka wojskowa, lub pojedynczy żołnierz.
Innymi ważnymi terminami do poznania aby zrozumieć temat są handel i embargo.
Handel-Wyodrębniony na zasadzie podziału pracy, którego Przedmiotem działania jest dokonywanie ruchu dóbr materialnych między podmiotami w sferze produkcji do sfery konsumpcji za pomocą wymiany towarowej.
Embargo-ogólny zakaz wywozu określonycb towarów do danego kraju lub grupy krajów albo analogiczny zakaz przywozu
Rozważając problem legalnego i nielegalnego handlu bronią, należy skupić się na podmiocie transakcji. Dlatego aby ułatwić dalsze rozważania dobrze jest poznać jakie są rodzaje broni.
Rodzaje Broni
Wiadomo, że odkąd wynaleziono wojnę zapotrzebowanie na coraz lepszą i skuteczniejszą broń jest ogromne. Maksymalizacja efektów idzie w kierunku carskiego motta: „Zabijać jak najkrócej i najbardziej boleśnie”. Na tym polega właśnie, taktyka zabijanie jak najszybciej. Dlatego też ludzkość wynajdywała coraz to lepsze metody zbiorowego zabijania. Współcześnie wyróżnia się :
Broń Konwencjonalną:
-czyli wszystkie środki walki nie, zaliczane do broni masowego rażenia i stanowiące uzbrojenie współczesnych armii. Tzn. Broń biała i palna.
Broń biała- (rapier szpada szabla, bagnet)
Broń palna- jest to taka, która wyrzuca pociski siłą gazów prochowych powstających w wyniku spalania
Broń Masowego Rażenia:
Broń jądrowa- ogół technicznych środków walki wraz ze środkami ich przenoszenia, których rażące działanie opiera się na wykorzystani energii wewnątrzjądrowej, wyzwalającej się podczas reakcji jądrowych o charakterze wybuchowym
Broń chemiczna-są to bojowe środki trujące wraz ze środkami ich przenoszenia.
Broń biologiczna- jest środkiem masowego zakażania ludzi, zwierząt żywności i wody poprzez wykorzystywanie chorobotwórczych drobnoustrojów oraz toksyn wytwarzanych przez bakterie
Broń neutronowa-jest to taka broń, w której wykorzystuje się promieniowanie przenikliwe i w której główną role odgrywają neutrony.
Jeżeli rozważamy problem handlu bronią i uzbrojeniem, to zazwyczaj handluje się bronią palną i w szczególnych przypadkach, bronią białą. Przypadkiem takim może być Rwanda gdzie międzynarodowe firmy handlujące bronią dostarczały oprócz broni palnej również maczety.
Rzadziej spotyka się handel bronią masowego rażenia, ponieważ takowa jest często objęta embargiem. Jeżeli się handluje to tylko nielegalnie i to zazwyczaj technologią.
Kiedy handel bronią jest legalny i nielegalny? W krajach euro- atlantyckich przepisy handlem regulują krajowe ustawy. Następnie Organizacja Narodów Zjednoczonych kontroluje przepływ broni i uzbrojenia na świecie. Gdzie towaru jest za dużo lub jest wykorzystywany nie do obrony lecz do utrwalania totalitaryzmu tam nakładane jest embargo. Przykładem takiego kraju są Chiny. Niektóre kraje Europy ominęły embargo, ponieważ jedynie ono dotyczyło przepływu broni, nie uzbrojenia. Więc w ciągu piętnastu lat od, jak podaje tygodnik „Wprost”, do Chin sprzedano z Europy uzbrojenie warte 400 mln dolarów. Francja dostarczyła do Chin osiem helikopterów SA Gazele i 240 pocisków przeciw czołgowych HOT-2, 14 radarów Castror-2.Brytyjczycy sprzedali radary lotnicze Searchwater i silniki Spey do myśliwców JH-. Włosi zaoferowali radary RTN-20S, a niemiecki DaimlerChlystler budował „cywilne” silniki które pływają w łodziach podwodnych klasy Song. Tak, więc widać, że ten, kto chce omija zręcznie embargo.
Handel bronią ze względu na swój dochodowy jednocześnie niebezpieczny charakter jest regulowane przez prawo. W Polsce wygląda to następująco.
Regulacje prawne
W Polsce koncesję na handel bronią wydaje minister spraw wewnętrznych - handel bronią reguluje ustawa z 22 czerwca 2001 r (Dz.U. nr 67, poz. 679), aby handlować legalnie bronią potrzebna jest koncesja.
Koncesję może uzyskać osoba która:
-Ma polskie obywatelstwo (lub zezwolenie na osiedlenie się w Polsce)
- skończyła 25 lat
- ma co najmniej średnie wykształcenie
- pełną zdolność do czynności prawnych
- nie wykazuje zaburzeń psychicznych, jak również nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo (także skarbowe) lub wykroczenie skarbowe
Jeżeli handluje się za granicą: Zezwolenie wydaje zezwolenie minister gospodarki,
opierając się na ustawie z 29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym (Dz.U. nr 119, poz. 1250).
Przez obrót ustawa ta rozumie nie tylko handel, (czyli m.in. import, eksport, tranzyt, leasing itp.), ale również pośrednictwo, doradztwo handlowe, pomoc w zawieraniu umów oraz uczestnictwo w jakiejkolwiek formie w handlu bronią. Taki obrót bronią lub wykonywanie innych usług w tym zakresie wymaga indywidualnego zezwolenia.
Nie można więc prowadzić międzynarodowego handlu bronią bez posiadania krajowej koncesji – karą za takie działanie jest nawet 10 lat więzienia.
Podmioty handlujące bronią
Kiedy już wiadomo jakie są regulacje prawne w Polsce, teraz należy zacząć się zastanawiać kto legalnie i kto nielegalnie handluje bronią.? Jeżeli chodzi o legalny handel to zazwyczaj robią to koncerny zbrojeniowe, choć faktem jest że może to robić każdy pod warunkiem, że posiada koncesję i nie sprzedaje broni do „krajów bandyckich” objętych embargiem na dostawy broni.
Legalnie handlują następujące podmioty:
- Osoby fizyczne posiadające koncesje danego państwa, które jest uznawane przez prawo międzynarodowe
- Państwa – firmy stricte państwowe
- Firmy zbrojeniowe- prywatne firmy zbrojeniowe nienależące do państwa.
- Pośrednicy- firmy, które pośredniczą w handlu bronią. (Muszą mieć również koncesję)
Problem światowy zaczyna się wraz z nielegalnym handlem bronią. Nielegalny handel bronią de facto jest bardziej opłacalny niż legalny. Nie trzeba ustanawiać przetargów ani regulacji prawnych, a pozatym łatwiejszy jest do transportu. Podmioty zajmujące się nielegalnym handlem bronią to:
Terroryści- przykładem jest handel bronią między ETA i IRA w latach 60 i 70 XX wieku.
Mafie- Yakuza i Triada są odpowiedzialne za znaczne dostawy broni do Timoru Wschodniego. Mafie Rosyjskie często zaopatrywały Serbów w Kosowie.
Nielegalni producenci broni- zazwyczaj działający na rynku lokalnym producenci zaopatrujące rebelie, mafie, terrorystów.
Nielegalni pośrednicy- skupujący broń legalnie i sprzedający do krajów objętych embargiem
Osoby fizyczne nie posiadające koncesji na handel bronią- przykładem może być afera Ostrowski Arms kiedy to mała firma wygrywa przetarg na dostawę broni do Iraku, nie posiadając koncesji na handel.
Problemy wynikające z nielegalnego handlu bronią
Handel bronią nie musi być niebezpieczny pod warunkiem, że jest ściśle kontrolowany, niestety najnowszy raport Amnesty International, podaje, że światowy handel bronię jest poza jakąkolwiek kontrolą międzynarodową. Ukazanie się raportu zapoczątkowało światową kampanię "Broń kontrolowana", która ma na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się broni i stworzenie międzynarodowego Traktatu o Handlu Bronią. Kampanię poparło 18 osób i organizacji uhonorowanych Pokojową Nagrodą Nobla (m.in. Amnesty International, Jego Świątobliwość Dalaj Lama, Lech Wałęsa, Oskar Arias, Desmond Tutu, Elie Wiesel, Aung San Suu Kyi).
Barbara Stocking - Dyrektor Oxfamu stwierdza, że:
"Handel bronią jest poza kontrolą. To problem globalny z okrutnymi konsekwencjami lokalnymi - to właśnie najbiedniejsi ludzie cierpią najbardziej. Traktat o Handlu Bronią jest potrzebny, aby zahamować przepływ broni do tych, którzy wykorzystują ją nieodpowiedzialnie"
Raport stwierdza, iż krajowe prawa zawierając luki i niejasności.
Rebecca Peters, Dyrektorka Ansy, otwarcie mówi o problemie, jakim jest handel bronią:
"Rządy walcząc z terroryzmem, poszukują broni nuklearnej, biologicznej lub chemicznej ignorując prawdziwą broń "masowej zagłady' - broń lekką. Jej rozprzestrzenianie się kosztuje życie setki tysięcy ludzi”
Przykładem kraju, w którym istnieje najbardziej widoczny problem handlu bronią jest Sudan. Jednakże, różne czynniki geopolityczne i geostrategiczne wpływają na problem, to uważam, że Sudan jest modelowym przykładem gdzie rozprzestrzenianie się broni jest tak bardzo wyraźne i namacalne. Raport Amnesty Internatinal Sudan: Zbrojenie winnych zbrodni ukazuje najlepiej sytuacje na Czarnym Lądzie. Od rozpoczęcia konfliktu w rejonie Darfur w 2003 odnotowano nie tylko znaczny wzrost przemocy ale i również wielki napływ broni do tego regionu.
Bazując na zeznaniach setek osób przesłuchanych przez AI oraz na dokumentach handlowych, danych ONZ i innych źródłach - główne punkty raportu dotyczą:
• Samolotów wojskowych i części do nich sprowadzanych do Sudanu z Rosji, Chin i Białorusi oraz części do helikopterów z Litwy, pomimo wielokrotnych doniesień o ich wykorzystaniu do bombardowania wiosek i wspierania naziemnych ataków na ludność cywilną;
• Czołgów, pojazdów wojskowych i artylerii importowanych do Sudanu z Białorusi, Rosji i Polski, chociaż tego typu sprzęt był używany do atakowania ludności cywilnej;
• Granatów, karabinów, pistoletów, amunicji, itp. płynących do Sudanu z wielu krajów, głównie z Chin, Francji, Iranu i Arabii Saudyjskiej;
• Niedawnego zaangażowania się brytyjskich i irlandzkich firm pośredniczących w handlu bronią w sprowadzenie dużej ilości samolotów Antonow i pojazdów wojskowych z Ukrainy, oraz pistoletów z Brazylii;
• Treningu wojskowego i współpracy oferowanej przez Białoruś, Indie, Malezję i Rosję.
Dostarczanie broni do Sudanu grozi „efektem nadmiaru” broni. Jeżeli w danym państwie jest nadmiar broni wybucha wtedy rewolucja lub wojna domowa. Dlatego Amerykanie w celu ustabilizowania sytuacji w Iraku zaczęli skupować broń od ludności. W Sudanie jest to niemożliwe, ponieważ rząd importuje coraz więcej tego niebezpiecznego towaru. Kiedy nasycenie rynku będzie tak duże może to wywołać konflikt w całej północno- wschodniej Afryce. Nasycenie można porównać do szklanki mleka, która właśnie się przepełnia i w efekcie rozlewa się po całym stole. Jan Egeland, Koordynator ONZ ds. Sytuacji Wyjątkowych, 1 lipca 2004 r. wypowiedział się: „Jedyna rzecz której w Darfurze nie brakuje to broń. Łatwiej jest wejść w posiadanie Kałasznikowa niż kupić bochenek chleba”.
Natomiast Elizabeth Hodgkin badająca sytuację w Sudanie dla Amnesty International stwierdziła:
"Świat musi przestać ignorować krótko- i długoterminowe konsekwencje tego całkowicie nieodpowiedzialnego handlu. Rada Bezpieczeństwa ONZ powinna uchwalić dokładnie monitorowane embargo na broń względem wszystkich stron konfliktu, wliczając siły zbrojne Sudanu. Embargo powinno być nakierowane na całkowite zatrzymanie transferu broni mogącej służyć do łamania praw człowieka,"
Niewiadomo wprawdzie czy wielkim koncernom europejskim będzie się opłacać embargo do rejonów zakazanych i zagrożonych wojną. Niewiadomo też czy potężne lobby nie zablokuje embarga ONZ i Traktatu o Handlu Bronią.
Czy istnieje nadzieja?
Europejskie koncerny nie muszą się starać o licencję produkowanej broni za granicą. W USA firma produkująca broń za granicą na licencji amerykańskiej musi mieć koncesję rządu na jej eksport Aby otrzymać zezwolenie na eksport broni, firma musi okazać certyfikat końcowego użytkownika. W teorii ma to być skutecznym testem, czy broń nie zostanie użyta do eksterminacji ludności cywilnej i czy importer spełnia kryteria, wymagane przez rząd dla wydania zezwolenia. W całej Unii Europejskiej nie ma systemu weryfikacji tych certyfikatów ani kontroli wykorzystania broni. To ułatwia korupcję i manipulację. Bardzo łatwo zdobyć taki certyfikat i nikt nie sprawdza, jak i przez kogo jest użyta broń po opuszczeniu kraju. Oto przykład: "modyfikatory dźwięku dla libijskiego departamentu zdrowia" okazały się tłumikami do broni palnej dla osobistej gwardii Kadafiego.
Czy wobec tego istnieje nadzieja? Można się zastanawiać czy zło zwycięży dobro? Wojna niesie ze sobą koszty, wojna niesie ze sobą zarobek. W mottcie mojej pracy ukazało się zdanie Sun Tsu: „Zaopatrzeniowcy wojska drogo sprzedają swe produkty. A gdy produkty są drogie, kurczy się majątek ludu. Gdy zaś kurczy się majątek ludu, trzeba mocno naciskać, żeby zaopatrywał wojska stacjonujące w wioskach”. Zaopatrzeniowcy broni na biedzie ludzkiej się bogacą. Dopóki będą istniały wojny dopóty handlerze bronią będą śmierć sprzedawać. Czy więc ograniczenie produkcji broni coś da? Broń jest przedmiotem martwym i tylko zależy od człowieka jak ją będzie używał. Czy będzie się nią bronił czy też będzie nią zabijał?. Jedno jest pewne wojna to najlepszy interes, lecz bardziej zgadzam się ze zdaniem proroka Koheleta:
Lepsza jest jedna garść pokoju,
niż dwie garście bogactw.
I pogoń za wiatrem”
Księga Koheleta 4:6
Nadzieja tylko w ludzkim sercu i w niczym więcej.
Łukasz Zakrzewski
Autor jest studentem II roku politologi na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Źródło: tutaj
gdzie jest mowa o nielegalnym handlu w Nowej Zelandii - państwie które zaczerpneło w zakresie broni palnej (także policji i wymiaru sprawiedliwości) ze wzorców brytyjskich. Czy wyszło im to na dobre ??? A wszyscy krytykują USA
