Top 10 odkryć naukowych 2010 wg magazynu The Time
Autor: Jeffrey Kluger
Źródło: www.time.com
1.Najbardziej rogaty dinosaur, jaki kiedykolwiek żył
Spokojnie, mówimy o prawdziwych rogach – konkretnie piętnastu, które zdobiły gigantyczną głowę ważącego dwie i pół tony Kosmoceratopsa, bestię żyjącą 76 milionów lat temu w miejscu dzisiejszego Utah. Jego skamieniałości zostały odkryte przez ekspedycję Uniwersytetu w Utah w 2007 roku, ale dinozaur został formalnie opisany i nazwany we wrześniu 2010. Kości rzuciły światło nie tylko na przeróżne rodzaje zwierząt, które żyły tak dawno temu, ale także na to jak nieprzyjaznym miejscem była Północna Ameryka. Chociaż Kosmoceratops żył w Utah, był nadbrzeżnym wędrowcem, jego domem były brzegi wewnętrznego morza zachodniego z epoki Kredy, duży zbiornik wodny, który dzielił kontynent na dwie części.
2.Wielka sprawa małej cząstki
Zgadnijcie co? Podczas kolizji w akceleratorze Tevatron w Fermilab pojawiła się asymetria w zachowaniu neutralnego mezonu B! Mało ekscytujące? Wyobraź sobie to: gdyby ta nieregularność nie istniała, ty także byś nie istniał. Zasady fizyki cząsteczkowej mówią tam, że dokładnie taka sama ilość materii i antymaterii powinna zostać utworzona podczas Wielkiego Wybuchu, ale jest to nie możliwe, ponieważ materia i antymateria anihilują się wzajemnie. Jedyną możliwością, aby cokolwiek pozostało i utworzyło wszechświat jest fakt, że proporcje zostały delikatnie zachwiane na korzyść materii, sensowna teoria, ale jedna z tych, które nigdy nie zostały potwierdzone – aż do tego roku. W kolizji cząstek w Fermilab, naukowcy odkryli, że bardzo duża liczba mionów (rodzaj bardzo ciężkiego elektronu) uzyskało przewagę nad anty-mionami o około 1%. Nie tak dużo, ale dawno temu było to najwyraźniej wystarczająco, aby rozpocząć działanie kosmosu. Na takich małych podstawach tworzą się Wszechświaty.
3.Nasz (pewnego rodzaju) Wodny Księżyc
Na powierzchni Księżyca nie ma nic nieprzewidzianego. Jest pył, kamienie, większe kamienie. Jedna rzecz, której z pewnością tam nie ma to woda – to zawsze sprawiało, że kolonizacja tego miejsca byłaby dużym wyzwaniem. Jak się jednak okazuje, Księżyc jest o wiele bardziej wodny niż nam się wydawało. LCROSS (Lunar Crater Observation and Sensing, Satallite) który NASA wysłała na misję dokonał tego odkrycia, kiedy rozbił się na Księżycu w okolicach bieguna południowego. Sonda LCROSS ustawiła się na analizę tego, co zostało rozrzucone w wyniku zderzenia. Nie było żadną nowiną to, że pojawiła się tam para wodna – na biegunach księżycowych pojawiają się fragmenty wiecznego lodu – niespodzianką była jej ilość: około 50% więcej niż spodziewali się naukowcy. Okazuje się, że Księżyc jest dwa razy bardziej wilgotny niż Sahara. W porządku, to nie do końca jest nadmorska plaża, ale może być wystarczająca, aby zapewnić przyszłym osadnikom ich własne źródło wody, które będzie tańsze i łatwiejsze niż sprowadzanie wody z Ziemi.
4.Robot-detektyw i Tunel Meksykański
Piramidy w meksykańskim Teotihuacan od zawsze były jednym z archeologicznych skarbów Ameryki Północnej. Ale pozostałości tego starożytnego miasta zawsze były też tajemnicą. Drzwi do spowitej sekretami przeszłości Teotihuacan uchyliły się w tym roku, kiedy archeologiczny robot, wyposażony w kamerę został wysłany i odnalazł korytarz o szerokości 12 stóp, z idealnie zachowanym sufitem, który został wykopany – i zasypany – około dwóch tysiącleci temu. Archeolodzy są pełni nadziei, że może on być połączony z grobowcem wysokiego kapłana, odkrycie to może ujawnić nam, jak żyli ludzie, którzy stworzyli metropolię w środkowej Ameryce.
5.Starzejesz się? Wiń ten gen.
Dlaczego Brad Pitt i Angelina Jolie wyglądają tak dobrze, a my, hm, nie? Jednym z powodów może być mały fragment DNA skupiony wokół genu TERC. Gen TERC znamy już z produkowania enzymu zwanego telomerazą, który pomaga regulować długość telomerów - elementów strukturalnych chromosomu zapewniających mu stabilność. Za każdym razem, kiedy komórka się dzieli, telomery się skracają, proces ten chroni komórki przed nowotworzeniem, jednak powoduje starzenie. Naukowcy brytyjscy, w piśmie Genetics, opublikowali wyniki badań, wg których ludzie z pojedynczym genem TERC, mieli krótsze telomery, podobne do tych, jakie mają ludzie trzy lub cztery lata starsi, nieposiadający tego genu, innymi słowy – starzeli się trzy lub cztery lata szybciej. W innym eksperymencie, naukowcy ze Szkoły Medycznej w Harvardzie zaaplikowali ten gen przedwcześnie postarzałym myszom, odwracając proces starzenia; organy myszy zregenerowały się, ich skurczone mózgi urosły, powróciła im zdolność rozmnażania się. Manipulowanie genem i telomerazą mogłoby, w teorii, spowolnić starzenie się, albo przynajmniej ograniczyć choroby towarzyszące starości. Ale trzeba być ostrożnym: szybko dzielące się, wpół-nieśmiertelne komórki to także komórki rakowe, oznacza to, że pościg za wieczną młodością może odnieść zupełnie inny – mniej przyjemny – efekt.
6.Populacja planet eksploduje
W tym samym czasie, kiedy w Stanach Zjednoczonych przeprowadzano doroczny spis, astronomowie kontynuowali zliczanie znanych planet spoza układu słonecznego – i znaleźli wielu nowych niebiańskich obywateli. Jest wśród nich HIP 13044b, świat krążący wokół odległej gwiazdy, która kiedyś nie była nawet częścią Drogi Mlecznej, ale została przyciągnięta przez jej grawitację. Jest aż siedem planet orbitujących wokół gwiazdy zwanej HD 10180, około 127 lat świetlnych od Ziemi. Najbardziej ekscytujące było odkrycie Gliese 581g, pierwszej z poznanych planet pozasolarnych, orbitującej wokół swojego słońca w tzw. strefie Goldilocka, odległości, na której warunki nie są ani za zimne, ani za gorące dla życia. Niestety, ta strefa Goldilocka może być bajką, ponieważ dalsze badania poddały w wątpliwość nawet istnienie tej planety. Ale niewielu naukowców wątpi, aby nie było w przestrzeni więcej światów podobnych do naszego - być może będą odkryte już niedługo.
7.Ostateczna Peleryna Magika
Kiedy naukowcy rozmawiają poważnie o czymś takim jak peleryna czasoprzestrzenna są albo a) ekstremalnie mądrzy albo b) troszkę szaleni. Prof. Martin McCall z Imperial College w Londynie nie jest szalony. Brytyjski fizyk opublikował artykuł w piśmie Optics opisują teoretyczną możliwość czegoś, co nazwał „metatworzywem”, materiału albo innej formy materii, która może być przetworzona molekularnie tak, aby mieszała naturalny przepływ energii elektromagnetycznej. Światło przechodząc przez nią uwalniałoby się nierówno, tworząc dziury w czasie i przestrzeni. W porządku, ciężko to zrozumieć, ale jego na wpół żartobliwy opis włamywacza wchodzącego do pokoju, okradającego sejf i uciekającego, podczas gdy kamera monitorująca nic nie rejestruje, jest już dość prosty. Jest tylko jeden mały haczyk w planie: poruszając się z prędkością światła, aby osiągnąć niewidzialność na kilka minut potrzeba peleryny o długości około 100 milionów metrów.
8.Poznaj swoich przodków
Nigdy nie znałeś kobiety i chłopca, którzy zostali pogrzebani pod lawiną osadu w Południowej Afryce, w jaskini Malapa, jakieś 2 miliony lat temu, ale poświęć im myśl, ponieważ mogli być z tobą spokrewnieni. Opisane w piśmie Science w kwietniu skamieniałości mogą wypełnić ważną lukę w znajomości ewolucji człowieka, ponieważ są małym szkieletowym dowodem na to, co działo się w określonym momencie naszej historii. Paleontolodzy nie zgadzają się, co do pochodzenia nowych gatunków, wątpią w znaczenie Australopithecus sediba – niektórzy uważają, że była to ślepa uliczka ewolucji i nie ma z nami wiele wspólnego. Ale intrygujące połączenie prehistorycznych i stosunkowo współczesnych szkieletów co najmniej sugeruje, że mógł istnieć bezpośredni przodek Homo erectusa, który zmienił się w bezpośredniego przodka Homo sapiens, grupy, która obejmuje także ciebie, twojego hydraulika i wszystkich, których podwozisz do pracy.
9. Nowy pierwiastek – być może.
Ołów, żelazo i uran są niczym w porównaniu z Ununseptium, nazwanym tak tymczasowo pierwiastkiem 117, ekstremalnie ciężką kombinacją izotopów berylu i wapnia, stworzonym w akceleratorze cząstek w Dubnie w Rosji. Nowy pierwiastek istniał tylko przez malutką część sekundy zanim znów zniknął – musi zostać znów wytworzony w innym miejscu zanim zajmie na stałe miejsce w układzie okresowym – ale fakt, że udało się utrzymać go choć przez moment jest obiecujący. Im cięższy staje się pierwiastek tym mniej jest stabilny, aż osiągnie punkt, w którym krzywe odwracają się do góry i zaczynają trwać coraz dłużej. Ununseptium jest w górnej części łuku, sugerując, że to, co fizycy nazywają „wyspami stabilności” może istnieć, dzięki temu najcięższe pierwiastki mogłyby trwać przez miesiące lub lata. Wygląda na to, że układ okresowy, zostaje dopełniony.
10. Pijący kot
Dowód na to, że wszystkie wiadomości - włącznie z tymi naukowymi – są mało ważne pochodzi z zapierającego dech w piersiach oświadczenia wydanego przez MIT, Princeton and Virginia Tech, którego naukowcy rozszyfrowali tajemnicę tego, jak kot może pić mleko bez zamoczenia brody i wąsów. Wytrwale analizując nagrania stwierdzili, że kiedy zwyczajnie nieokrzesany pies formuje swój język w rodzaj chochli, aby nabierać płynu, koty podchodzą do sprawy bardziej subtelnie podwijając język w górę i w dół, i delikatnie dotykając powierzchni płynu. Kiedy język uderza w płyn – a robi to około 4 razy na sekundę – połączenie oddziaływania grawitacji, bezwładności i dynamiki płynów przenosi około 0.1ml do ich pyszczków na każde uderzenie bez żadnego chlapania czy rozlewania. Praktyczne zastosowanie tego? Żadne. Czy to ma jakieś znaczenie? Ani trochę.
