(...)Zapewniam że wiara nie ma tutaj nic do rzeczy, wszystkie moja argumenty to twarda logika, być może jedynie nazbyt trudna do zrozumienia dla mojego adwersarza(...).
Avenarius nieco zapędził się pisząc „
wszystkie moje argumenty”. Stwierdzenie to zdecydowanie zaciemnia obraz jego wypowiedzi, gdyż mój oponent w całej dotychczasowej dyskusji podał wyłącznie
jeden argument. Umieścił go w swoim pierwszym wpisie, a kolejne nie dostarczają nam żadnych innych dowodów mówiących o tym, że wolna wola nie istnieje.
Wygląda to tak, jakby cała debata skończyła się dla Avenariusa jego triumfem już po pierwszym wpisie – według niego wywód logiczny jaki wtedy podał załatwia sprawę. Wniosek: wolna wola nie istnieje, bo jest sprzeczna z logiką. To niestety wszystko co ma nam do zaoferowania Avenarius. Filozofia i nauka od zarania dziejów nie potrafiła obalić (ani potwierdzić) istnienia wolnej woli, aż do 24.07.2011 kiedy to Avenarius zamieścił swój wpis. A w nim:
(...)Dlatego właściwie ani nie twierdzę że człowiek psoiada wolną wolę ani że nie posiada, oba te stwierdzenia można bowiem porównać do "człowiek posiada xyz"/"człowiek nei posiada xyz", w którym nieokreślony termin xyz sprawia że całość nic nie znaczy.(...)
Przy takim rozumieniu możliwości zproponowana definicja :
Wolna wola - możność wyboru sposobu postępowania bez względu na okoliczności czy trudności
daje dosyć dziwaczne konsekwencje. Bowiem jej logiczną konsekwencją jest bowiem uznanie za obdażony wolną wolą każdy i tylko taki obiekt p że zdania "obiekt p podejmie próbę wykonania czynności q" oraz "obiekt p nie podejmie próby wykonania czynności q" są jednocześnie niesprzeczne ze zbiorem zdań prawdziwych, niezależnie od tego jakie zdania o rzeczywistości są prawdziwe ("bez względu na okoliczności czy trudności").
Oznaczałoby to że wolną wolą obdarzone są wszystkie te i tylko te obiekty, które działają w sposób nieprzewidywalny, czyli na przykład szaleńcy, których powszechnie uważa się za pozbawionych wolnej woli (niepoczytalnych, a zatem nie odpowiadających za swoje czyny), ale również atomy pierwiastków radioaktywnych, które rozpadają się w sposób niemożliwy do przewidzenia (w skali pojedycznczego atomu).(...)
Prawda jest jednak taka, że logika nie ma w tym temacie
nic do powiedzenia. Abstrahując od tego, że świat nie zawsze kieruje się logiką - po raz setny powtórzę, że termin „
wolna wola” to aspekt duchowości człowieka, jego umysłu i świadomości.
Umysł i świadomość nie zawsze kierują sie prawami logiki. Mózg nie kieruje się wyłącznie logiką, co jest oczywiste chyba dla każdego. Bardzo często mózg wykazuje myślenie
INTUICYJNE, pozbawione logiki – co w większości wypadków wychodzi człowiekowi na dobre.
Gdyby
umysł /świadomość /”duch” kierowały się prawami logiki, już dawno opracowalibyśmy sztuczną inteligencję – nic łatwiejszego, skoro tak dobrze poznana logika opisuje wszystkie niezbędne prawa. A tymczasem miliardy dolarów przeznaczane w tym celu od prawie dwóch dekad, nie przyniosło do tej pory wyniku w postaci superkomputera wyposażonego w jaźń.
Zagmatwany wywód logiczny Avenariusa dotyczący „
wolnej woli” udziela ‘odpowiedzi’ w ten sam sposób jak czyni to logika w kontekście istnienia Boga:
Czy istnieje Bóg? Odpowiedzi to -
Tak (prawda) lub
Nie (fałsz). Niestety ludzkość nie zna odpowiedzi na to pytanie, nie poznała jej ani nauka ani filozofia, ani żadna inna dziedzina. Z logicznego punktu widzenia nie mają więc sensu stwierdzenia: „
Bóg istnieje” ani też „
Bóg nie istnieje”, bowiem żadnemu z nich nie jesteśmy w stanie przypisać logicznej wartości:
Prawda lub
Fałsz. Skoro nie są logiczne to nie ma sensu się nimi zajmować (warto zauważyć, że identycznie ma się sprawa odnośnie argumentów Avenariusa nt. „wolnej woli”).
Z tego wszystkiego wynika, że wiara w Boga jest nielogiczna i nie ma sensu. Dlaczego wiec ponad połowa ludzi na całym świecie w niego wierzy? W Polsce aż 90% jak wynika z badań? Odpowiedź – bo wiara nie ma NIC wspólnego z logiką. Podobnie jest z „wolną wolą”, choć Avenarius nie potrafi się z tym pogodzić. Albo – cytując - jest to „
nazbyt trudne do zrozumienia dla mojego adwersarza.”
Zaiste, przedziwne że nie przeszkadza to tej tematyce w byciu przedmiotem badań naukowych, tudzież odwołań do ich wyników. Być może wynika to po prostu z mojej niewiedzy, ale nie słyszałem o dyscyplinie naukowej zajmującej się stanami ducha (cokolwiek miałoby to znaczyć).
A jednak. Za to naukowcom miałoby nie przeszkadzać prowadzenie poważnych badań dotyczących wolnej woli, choć jest ona sprzeczna z logiką i zgodnie z jej prawami nie istnieje jak uważa Avenarius?
Oczywiście, że nauka zajmuje się stanami ducha, umysłu i świadomości ludzkiej. A od czasu gdy do głosu doszła fizyka kwantowa, sprawy „duchowe” stały się jeszcze bardziej popularne w dziedzinie nauki.
Choć dla Avenariusa „duchowość” jest pojęciem obcym, dla innego filozofa - Pascala- była ona bardzo bliska:
“Niepodobna bowiem, aby ta część, która
w nas rozumuje, była innej natury niż duchowej. Człowiek
jest dla siebie samego najbardziej zadziwiającym przedmiotem
w naturze: nie może bowiem pojąć, co to jest ciało, a jeszcze
mniej, co to duch, najmniej zaś, w jaki sposób ciało może być
spojone z duchem. To jest dlań szczyt trudności, a wszelako to
jego własna istota.” Wtym fragmencie możemy się przekonać jak to nonsens (jakim jest "wolna wola") niczym złośliwy wirus, zatruwając nasz język wpędza nas w coraz większe kłopoty światopoglądowe (jak sie przekonamy analizując kolejne fragmenty wypowiedzi mojego adwersarza). Czy pojęcie wyboru pojawiło się wraz z pojęcie wolnej woli ? Czy nie maiłoby ono sensu gdybyśmy uznali "wolną wolę" za nonsens ? Na oba te pytanie należy odpowiedzieć odmownie. Pojęcie wybierania nieobce było ludom starożytnym na długo zanim teologowie chrześcijańscy wymyślili pojęcie wolnej woli aby w swoim mniemaniu usąnąc immanentne sprzeczności swej wiary.
Gruby nietakt ze strony Avenariusa, wynikający chyba z niewiedzy. Wolna wola nie jest tworem chrześcijańskich teologów – stwierdzenie to jest niestety wierutną bzdurą. Być może ma to związek z modną ostatnio nagonką na religię chrześcijańską, gdzie wszystko co złe/ nielogiczne/ zbędne/ niejasne - przypisuje się tej religii.
„Wolna wola” to termin dobrze znany ludom starożytnym i religiom znacznie starszym od chrześcijanizmu. Mam zamiar omówić to w dalszej części tej debaty.
Mówimy ze telefon wybiera automatycznie numer pobdzony komendą głosową. Oczywiście mówi się że rzekomo obdarzeni wolną wolą ludzie też wybierają, jasne jest jednak że jedno z drugim nie ma bezpośredniego związku.
Jasne jest chyba to, że Avenarius nie rozumie tematu, po raz kolejny myląc pojęcia determinizmu rządzącego fizycznymi prawami świata z pojęciem nieprzewidywalnego dokonywania wyborów w sposób
ŚWIADOMY, a więc przez istoty świadomość posiadające. Telefon świadomości nie posiada, nie posiadają jej nawet małpy (uściślając - posiadają w stopniu niedostatecznie rozwiniętym).
W powyższym przypadku, okazuje się że nie istnieje problem polegający na tym czy za morderstwo odpowiada sprawca czy neurony w jego mózgu, gdyz neurony te po prostu zawierają się w sprawcy, jako integralny element jego osoby, tak samo jak ręce, oczy, włosy itd. Gdybyśmy chcieli konsekwentnie różnicować sprawcę i jego części na sposób Amontillada, to okazałoby się że w kategorii "sprawca" nie pozostało nic. Nawet gdybyśmy chcieli powoływać się w obliczu takiego absurdu na "stany ducha" jako rzeczywstą materię bytową osoby ludzkiej, to i tak nic nam to nie da, bo niby w czym lepsze są stany ducha od stanów neuronów ? Jak widać także i na tym polu pojęcie wolnej woli okazuje się zupełnie zbędne, a jego obecność wynikać wyłącznie z braku uwagi dla precyzji i spójności używanego aparatu językowego.
W takim razie jaki jest sens sądzenia człowieka i karania go za popełnione czyny, skoro nie ma on możliwości dokonania niezdeterminowanego wyboru? Wszystko można zrzucić na determinizm czy szeroko rozumiane Przeznaczenie...
Istota człowieka, jako siła sprawcza ma wszelkie predyspozycje do tego by umożliwić przejęcie odpowiedzialności, czego nie robią neurony ani oczy, ani ręce. Stąd rzekoma wyższość.
Ręce człowieka cierpiącego na
Zespół Obcej Ręki również „
zawierają się w sprawcy, jako integralny element jego osoby” a jednak oficjalnie
NIE ponosi on odpowiedzialności za czyny ‘popełniane’ przez jego rękę, gdyż nie jest ona pod kontrolą jego woli. Podobnie sprawa ma się z ludźmi cierpiącymi na
Zespół Tourette’a, których wymawiane przekleństwa i obelgi nie są brane jako obraza i nie podlegają logicznym osądom.
Dlaczego więc obarcza się odpowiedzialnością mordercę, który zabił drugiego człowieka rzekomo za sprawą neuronów („zawartych w sprawcy”), skoro nie miał możliwości dokonania innego wyboru? W czym niby
Neurony determinujące jego czyny różnią się od
Ręki determinującej czyny człowieka cierpiącego na Zespół Obcej Ręki skoro w żadnym z tych wypadków człowiek nie jest w stanie podjąć w pełni samodzielnej i świadomej decyzji?
Całkowity fałsz tego stwierdzenia można łatwo wykazać powołując się na przykład mrówek, termitów i innych zwierząt społecznych (...)
Reguły współżycia społecznego posiadają też wilki i szympansy, a jakoś nie słyszałem aby przypisywano im wolną wolę.
Dlatego też nie tworzą one cywilizacji i nie budują miast. Nikt nie przeczy, że zwierzęta potrafią tworzyć związki społeczne w postaci choćby stada (pisałem przecież o tym w swojej wypowiedzi, jak widać nie zostało to doczytane) ale naiwnym jest wmawianie, że jest to pełnoprawne społeczeństwo. Avenarius, tak bardzo zwracający przecież uwagę na
językowość, powinien bliżej zapoznać się z terminem „społeczeństwo”. Dlatego też nalegam o wykazanie fałszu w moim stwierdzeniu mówiącym o tym, że społeczeństwo bez istnienia wolnej woli nie ma racji bytu. Gdyż argument o zwierzętach społecznych jest naiwny, wręcz śmieszny.
Ponadto zupełnie błędne jest utożsamienie instynktów z mordowaniem, gwałceniem i ogólną destrukcją. Takie poglądy może i są zrozumiałe w przypadku ludzi epoki antycznej, ale nie człowieka z przełomu XX i XXI w. mającego dzieki internetowi i sieci bibliotek publicznych dostęp do całego dorobku naukowego ludzkości.
Gdzie w mojej wypowiedzi uznałem instynkty za tożsame z mordowaniem czy gwałceniem? Niezrozumienie sprawia, że przypisywane mi są słowa których nie napisałem. Polecam bardziej wnikliwą analizę mojego wpisu i rolę ‘instynktów’ jaką pełnią w mojej argumentacji.
Jak już wspomniałem, nauce nie przeszkadza rzekomy brak logiki przy pojęciu wolnej woli. Jest to o tyle niezwykłe i zastanawiające, że – jak pisze Avenarius – „
nauka stara się całą rzeczywistośc wyjaśniac i opisywać na sposób precyzyjny i logiczny”.
Zerknijmy więc jaki stosunek do tematu wolnej woli przyjmuje nauka. Wspominałem o eksperymentach z elektrodami i mózgiem – i od tego właśnie dziś zaczniemy...
________________________________________________________
________________________________________________________
W latach 70’ ubiegłego wieku (kiedy eksperymenty z mózgiem i napięciem nie budziły jeszcze aż takich kontrowersji i humanitarnych oporów) naukowiec Benjamin Leibet postanowił jednoznacznie rozprawić się z kwestią wolnej woli człowieka, przez prawie 15 lat prowadząc eksperymenty z ludzkim mózgiem. Zakończyły się one dość niespodziewanymi wynikami.
Ochotnikom (którzy dobrowolnie zgłosili się do eksperymentu) zostały podpięte elektrody, a następnie poproszono ich o wykonanie łatwego zadania – zgięcie palca, zaciśnięcie pięści, naciśniecie guzika, itp. Eksperyment wykazał, że na około 500 ms (przyjmując błąd 50 ms) przed wykonaniem czynności w zapisie EEG elektroencefalografu zaobserwować można dość znaczny wzrost – nagły impuls – nazwany „
potencjałem gotowości”. Zaraz po nim (około 200 ms przed wykonaniem czynności) badany odczuwa dopiero chęć działania. W praktyce oznacza to tyle, że naukowiec na około 300 ms wcześniej od samego badanego „wie” (a raczej widzi na EEG) kiedy ten podejmie działanie – dajmy na to, zegnie palec.
Ów „
potencjał gotowości” zwieńczył wieloletnie badania Leibeta, a dla niego samego był jednoznacznym dowodem na to, że czyny człowieka są z góry określone i wiadome zanim człowiek (tylko teoretycznie w sposób świadomy) podejmie ‘decyzję’.
W tym miejscy warto przypomnieć, że nasza wiedza o mózgu i umyśle nie jest duża. Właściwie jest bardzo mała – wciąż zbyt wiele rzeczy jest dla nas zagadką, wciąż czeka nas dużo do odkrycia, a pewnie równie dużo pozostanie dla nas niewiadomą już na zawsze. Kończąc tę dygresję, wracam do następstw eksperymentu Leibeta...
Badania Leibeta wbrew pozorom nie zakończyły się dowodem na nieistnienie wolnej woli, bowiem naturalnym ich przedłużeniem stały się eksperymenty (i wnioski z nich płynące) jakie przeprowadzili naukowcy z Nowej Zelandii prawie 2 lata temu. A wnioski te są jasne – rzekomy Potencjał Gotowości Leibet’a nie jest sygnałem oznaczającym podjęcie decyzji. Badacze ponownie podpięli elektrody ochotnikom i przeprowadzili podobną próbę do tej sprzed ponad 30 lat – poprosili wybrańców, aby ci po usłyszeniu sygnału dźwiękowego podjęli decyzję i nacisnęli guzik, bądź też tego zaniechali. Okazało się, że ów Potencjał Gotowości nie oznaczał wcale podjęcia decyzji (wg Leibeta na poziomie nieświadomym i zdeterminowanym) – podwyższony impuls EEG pojawiał się zawsze, tj. zarówno wtedy gdy ochotnicy decydowali się nacisnąć guzik, jak i wtedy gdy tego nie robili. Udowodniono, że
Potencjał Gotowości nie jest sygnałem podjęcia decyzji, a impulsem świadczącym o wzmożonej uwadze, jaką przyjmuje mózg tuż przed podjęciem decyzji. Decyzji podejmowanych przez człowieka wciąż nie sposób przewidzieć, nie są one zdeterminowane i nieświadome co próbował udowodnić Leibet. Według naukowców, którzy dokonali tego odkrycia człowiek posiada wolną wolę.
A co ma do powiedzenia w tym temacie
fizyka kwantowa? Bardzo dużo – pod tym względem w teoriach można przebierać; do wyboru do koloru. Nietrudno się domyślić, że głównym wrogiem dla wolnej woli jest determinizm, a właściwie skrajny determinizm; bo to, że świat przy pomocy m. in. Praw fizycznych kieruje się determinizmem nie ulega większej wątpliwości (przykład monety z pierwszego wpisu debaty). Pytanie tylko czy kieruje się wyłącznie nim? Fizyka kwantowa odpowiada na to pytanie przecząco...
Weźmy pod lupę kwantowe zjawiska niezmiennie towarzyszące małym cząstkom. Obserwując wędrówkę elektronu wokół jądra nie jesteśmy w stanie przewidzieć, w którym miejscu znajdzie się on po chwili. Nie jest to związane z naszą niewiedzą czy też brakiem odpowiedniego narzędzia – jest to po prostu niemożliwe. Wiąże się to z Zasadą Nieoznaczoności i tym, że cząstki rządzą się nieokreślonością, a towarzyszy im pojęcie prawdopodobieństwa. Zgodnie z mechaniką kwantową cząstkami nie rządzi system przyczyna-skutek, co jest sprzeczne z naukami deterministów. Na poziomie kwantowym – poziomie cząstek – determinizm nie istnieje. Ale – no właśnie – „na poziomie cząstek”. Naukowcy przyjęli więc, że w skali mikro (fizyka kwantowa) determinizm nie istnieje, a w skali makro (fizyka Newtona) rządzi wszystkim. Tak było do czasu...
Kilka miesięcy temu dokonano bardzo ważnego odkrycia, mówiącego o tym, że pewne zjawiska kwantowe występują również w ogromnych skupiskach cząstek – dużych molekułach organicznych. Okazuje się, że wykazują one kwantową koherencję, co jeszcze niedawno było nie do pomyślenia, istne science-fiction. Odkryto również, że zjawiska kwantowe mogą zachodzić nawet w temperaturze ludzkiego ciała (olbrzymiej w odniesieniu do skali ‘mikro’), o czym doniosły wyniki badań wody zamkniętej w nanorurkach. Wszystko to (i nie tylko; jest to temat tak rozległy, że wymaga chyba osobnej debaty) pozwala przypuszczać, że zjawiska kwantowe - a więc niedeterministyczne - mogą zachodzić w ludzkim mózgu. Wniosek jest jeden – ludzki umysł ma wszelkie predyspozycje do tego, by nie być deterministycznym, a co za tym idzie: by podejmować decyzje i wybory niczym nie zdeterminowane, wyrywając się tym samym z systemu przyczyna–skutek.
Pytanie tylko: jak pogodzić niezdeterminowany umysł ze zdeterminowanym światem materialnym? Oczywiste jest bowiem - i zawsze to podkreślałem - że czynniki zewnętrzne mogą wywierać wpływ na człowieka. Jak to pogodzić z pojęciem wolnej woli? Z odpowiedzią przychodzą fizycy kwantowi. Niektórzy z nich posługują się dość ciekawą metaforą...
Żeglarz z powyższego obrazka jest nieświadomym androidem z wbudowanym programem do żeglowania. Ustawia żagiel, balansuje na desce surfingowej, wyczuwa wiatr tak by żagiel się nie przewrócił – przedstawia to deterministyczną postawę mózgu, który działa zgodnie z prawami fizyki. Kierunek i siła wiatru (który jest przecież nieprzewidywalny) obrazuje z kolei wolną wolę, którą kieruje się nasz umysł. To, na którym wybrzeżu (A, B lub C) osiądzie deska zależy od w pełni zdeterminowanego żagla i androida (przyczyna-skutek), oraz od nieprzewidywalnego, niczym nie ograniczonego wiatru („wolna wola”).
Na koniec chciałbym powrócić do aspektu wiary, który mój oponent całkowicie ignoruje. Otóż: głównym założeniem determinizmu jest relacja przyczyna-skutek. Zgodnie z tym wszystkie przyszłe zjawiska zależą od jakiegoś początkowego stanu. Ten z kolei zależy od jeszcze wcześniejszego, itd. Tak w nieskończoność. Według tych naukowców, którzy uznają skrajny determinizm: „
Wszystko ma swoją przyczynę, nawet jeśli jej nie znamy." Teraz moje pytanie – co oznacza to stwierdzenie?
„Wszystko ma swoją przyczynę, nawet jeśli jest nam ona nieznana, a jej poznanie jest poza naszym zasięgiem.” Dla porównania:
„Wszechmocny i miłosierny Bóg istnieje, nawet jeśli nie mamy dowodów na to, że tak jest w istocie.” Czym różni się stwierdzenie naukowca-deterministy od stwierdzenia teisty? Oba są dogmatami – niepodważalnymi i nie podlegającymi dyskusji fundamentami Wiary. Można wierzyć w Boga tak jak teista oraz można wierzyć w czysty determinizm jak robi to naukowiec. I tym samym - można wierzyć w wolną wolę.
Jak łatwo zauważyć (co podkreślałem już na początku dyskusji) nauka nie udziela jednoznacznej odpowiedzi odnośnie wolnej woli. Jak w każdym innym, tak i w tym przypadku odnaleźć możemy naukowców opowiadających się po stronie „za” oraz tych po stronie „przeciw”. To tylko dostarcza nam kolejnych powodów do rozmyślań i samodzielnego dążenia do ukształtowania własnych poglądów i przekonań.
________________________________________________________
W moim następnym – i ostatnim - wpisie chciałbym przedstawić stosunek
religii do pojęcia wolnej woli. Zostawiłem to na sam koniec debaty, bowiem zdaję sobie sprawę, że dla wielu religie są opozycją dla nauki i z tego powodu nie warto brać ich dorobku na poważnie. Nie zgadzam się z taką postawą i uważam, że spojrzenie na „wolną wolę” z punktu widzenia religii ujawni zupełnie nową odsłonę tego trudnego pojęcia, tak bardzo związanego z duchowością człowieka; pojęcia towarzyszącego mu od zarania dziejów...
Zapraszam do lektury kolejnego wpisu.
Temat jest zamknięty
![:]](https://www.paranormalne.pl/public/style_emoticons/default/pleased1.gif)
