Niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie.
Immanuel Kant
Dylemat moralny można (w skrócie) sprowadzić do sytuacji, w której człowiek musi wewnętrznie zmierzyć się z konfliktem między imperatywami moralnymi – gdzie uznanie jednego z nich oznacza odrzucenie drugiego, równego mu co do zasady.
Czy jest różnica między zabiciem kogoś, a przyzwoleniem na jego śmierć? Czy w skrajnych sytuacjach bardziej właściwa jest postawa ‘bierna’, czy też ‘aktywna’? Mimo, że każda z nich zasadza się na istnieniu pewnych bezsprzecznych zasad czy norm moralno-etyczno-ideowych.
Z tego miejsca chciałbym nieśmiało zachęcić do forumowej zabawy myślowej. Podobne eksperymenty przeprowadza się w celu analizy systemu wartości społeczeństwa lub jednostki, poprzez badanie pewnych granic, niekonsekwencji oraz słabości w ludzkiej etyce i moralności. Moja propozycja sprowadza się do dyskusji nad najwłaściwszymi ‘wyjściami’ z danej sytuacji i odpowiedziami na pytania: „Co byś zrobił?” (opcjonalnie: ‘Co by zrobił Jezus?’ jak głosi popularny od lat 90’ amerykański slogan WWJD) lub „Co jest lepsze?”. Oczywiście nasz subiektywny pogląd w tej kwestii jest czysto teoretyczny, bo pozbawiony tak istotnego elementu jak „odruchy” i „instynkty” – które w realnej sytuacji miałyby zwykle decydujące słowo.
Gdyby pomysł się przyjął, zachęcam do udzielania osobistych odpowiedzi jak również wstawiania własnych propozycji dylematów moralnych (z uwzględnieniem numeracji). Jeśli pomysł nie wypali to trudno (najwyżej po pewnym czasie go usunę, aby nie zaśmiecał forum i nie był traktowany jako zbędną pierdołę) 
Na początek:
1. Dylemat wagonika
Czyli od tego się zaczęło…
W wariancie podstawowym dylemat jawi się tak (za wikipedią):
Wagonik kolejki wyrwał się spod kontroli i pędzi w dół po torach. Na jego drodze znajduje się pięciu ludzi przywiązanych do torów przez szalonego filozofa. Ale możesz przestawić zwrotnicę i w ten sposób skierować wagonik na drugi tor, do którego przywiązany jest jeden człowiek. Co powinieneś zrobić?
(z założenia: ludzie nie widzą pojazdu, Ty nie masz możliwości ich ostrzec, ani zatrzymać wagonika)
W wariancie drugim sprawa wygląda podobnie, jednak z małym „ale”:
Tym razem znajdujesz się na wiadukcie z obcą Ci osobą - innym przechodniem - i widzisz z oddali zbliżający się wagonik, pędzący wprost na piątkę ludzi, którzy zaklinowali się na torach. JEDYNYM sposobem na ich uratowanie jest zrzucenie pod pojazd przechodnia stojącego obok Ciebie – wagonik go zabije, ale zatrzyma się na jego ciele nie dosięgając pozostałej piątki. Co robisz?
Większość ankietowanych postawionych wobec pierwszego wariantu decyduje się przestawić zwrotnicę, jednak niewiele osób w wariancie drugim byłaby skłonna poświęcić przechodnia z wiaduktu.
Różnica zdaje się być zasadnicza – w pierwszym przypadku tylko pośrednio wskazujemy (tylko zmieniamy tor wagonika) za to w drugim musimy własnoręcznie uśmiercić niewinną osobę dla ratowania reszty.
2. Kobieta w ciąży.
Ciężarna kobieta prowadzi waszą grupę (sześć osób) ku wyjściu z nadmorskiej jaskini. Niestety zaklinowała się próbując wyjść przez wąską, skalną szczelinę. Niebawem nadejdzie przypływ i zaleje was wszystkich. Wszyscy z wyjątkiem kobiety utoniecie – jej głowa jest już po drugiej stronie jaskini i na pewno nie znajdzie się pod wodą przypływu. Kobieta was nie widzi, ale słyszy; Wy słyszycie jej płacz i zrozpaczone ‘przepraszam’ z jej strony.
Jednak cudownym zbiegiem okoliczności jeden z Twoich towarzyszy ma ze sobą laskę dynamitu i pokazuje Ci ją. Nie ma innego sposobu aby wydostać się z jaskini, jak tylko wysadzić wyjście. Wybuch zabije niczego nieświadomą kobietę, ale ocali kilkoro ludzi. Jeśli nie użyjesz dynamitu ocalisz kobietę i jej dziecko, ale poświęcisz życie swoje i 4 innych osób.
Co robisz?
3. Szalony terrorysta
Szaleniec, który podłożył bomby w kilku sobie tylko znanych strategicznych miejscach miasta został pojmany. Niestety bomby zdążyły zostać uruchomione i niebawem wybuchną. Istnieje ryzyko, że w wybuchach zginą co najmniej setki niewinnych osób. Władze nie są w stanie wydobyć z niego informacji na temat miejsc ukrycia bomb. Terrorysta żąda swojego prawnika i powołuje się na swoje prawa m.in. nietykalności.
Mimo wszystko jeden z wysoko postawionych oficerów sugeruje zastosowanie brutalnych tortur, które mogą skłonić go do mówienia. Decydujące słowo należy do Ciebie – czy zgodzisz się na zastosowanie tortur, mimo iż są one niezgodne z prawem i powszechnie pojmowaną moralnością?
A jeśli dowiesz się, że JEDYNYM skutecznym i pewnym sposobem aby ‘złamać’ szaleńca jest torturowanie na jego oczach jego niewinnej żony? Co zrobisz?
4. Wybór Zofii
Przed dylematem stanąć musiała bohaterka książki o takim właśnie tytule, napisanej przez Williama Styrona.
Polka została zesłana wraz z dwójką swoich dzieci do obozu zagłady w Auschwitz. Jako że nie jest Żydówką, strażnicy pozwalają jej ‘uratować’ jedno z nich… Polka musi wskazać, które z jej dzieci (chłopiec czy dziewczynka) trafi do komory gazowej – tylko w takim wypadku drugie z nich przeżyje. Jeśli jednak nie dokona wyboru naziści poślą na śmierć oboje dzieci.
5. Obóz
Rzecz znów dzieje się w obozie zagłady. Sadystyczny strażnik złapał Twojego syna pod pretekstem próby ucieczki i teraz prowadzi go na szubienicę. Oprócz tego stawia przed Tobą nieludzki warunek: żąda żebyś to Ty strącił swojego syna z wisielczego krzesła. Jeśli tego nie zrobisz strażnik zapewnia, że zabije nie tylko chłopca, ale też innego niewinnego więźnia. Co robisz?
