Odkryta w 1989 roku, skryta w dżungli Rezerwatu Przyrody Tapir Mountain, jaskinia znajduje się około godziny jazdy z San Ignacio w Belize, a potem godziny przedzierania się przez płytkie rzeki i gąszcz. Po dotarciu na miejsce staje się u wylotu jaskini Actun Tunichil Muknal (w skrócie ATM) – lecz aby znaleźć się w środku trzeba jeszcze przepłynąć około kilometr w górę podziemnej rzeki.
Po wyjściu z rzeki trzeba przejść kolejne 1,5 kilometra w ciemnościach jaskini, pośród ogromnych głazów i przepastnych grot (jedna nazywana jest „Katedrą”). Na samym końcu systemu jaskiń znajdują się szczątki ofiar rytualnych złożonych bogom przez Majów, ponad tysiąc lat temu.
Wiek ofiar, których szkielety leżą w jaskini, waha się między 1 rokiem a późną dorosłością. Czworo z poświęconych to niemowlęta w wieku od 1 do 3 lat – niektóre z nich wepchnięte w szczeliny i sąsiadujące małe pieczary. Znajdują się tu szczątki siedmiorga dzieci (jedno z nich 15-letni nastolatek, zdaje się że związany przed zabiciem) oraz 20-latka – pozostali to dorośli w wieku 30-45 lat. Sporo młodszych szkieletów wykazuje deformacje czaszek, nadające głowom wydłużony i obcy wygląd.
Niemal wszyscy zginęli od uderzenia tępym narzędziem w głowę – niektórzy mieli zmiażdżone całe czaszki. Jako że datowanie szkieletów jest utrudnione (za sprawą procesu zwapnienia, który scementował kości do ziemi), badacze sugerują się znalezioną wokół ceramiką i ustalają całość krwawego przedsięwzięcia na lata 700 – 900 n.e.
Jeszcze dalej w głąb jaskiń znajdują się szczątki bodaj najbardziej znanej z tych majańskich ofiar. Szkielet 18-latki, znanej jako Kryształowa Dziewica.
Jest wyjątkowa nie tylko ze względu na swoje położenie, ale też fakt, że dwa z jej kręgów szyjnych były zmiażdżone. Na tej podstawie badacze wnioskują, iż zginęła w sposób wyjątkowo brutalny. Potem została wrzucona na dno jaskini, gdzie spędziła ostatnie 1100 lat. Szkielet przeleżał tam tak długo, że został całkowicie zwapniony i pokryty krystalicznym pyłem, co nadaje kościom wyjątkowego połysku i nieco gąbczastego wyglądu.
Niewiadomym jest jakie były okoliczności składania ofiar, choć niektórzy twierdzą, że miały przebłagać boga deszczu Chac’a lub któreś z podziemnych bóstw. Inna teoria głosi, że ofiary były ‘wiedźmami’ (prawdopodobnie osobami cierpiącymi na jakieś psychiczne lub fizyczne zaburzenia), a pozostawienie ich ciał niepogrzebanych w jaskini miało zapewnić wieczne więzienie ich duszom.
Znalezione w jaskiniach przedmioty i ceramika są kluczowe, bowiem oznaczone są „dziurkami śmierci” – znakiem używanym przez Majów wobec przedmiotów ceremonialnego użytku. Znaczna ich część została całkowicie zwapniona i ‘przycementowana’ do ziemi. Z tego powodu większość przedmiotów leży nietknięta, od czasów ich porzucenia (niewiele z nich zginęło; prawdopodobnie jakaś część została ukradziona na wczesnym etapie, długo przed odkryciem jaskini). Jeden z artefaktów – tzw. „Małpi Kocioł” (na zdjęciu poniżej) jest jednym z zaledwie czterech znalezionych w Ameryce Środkowej. Majowie przekształcili niektóre formacje skalne w jaskini – część z nich pełniły rolę ołtarzy ofiarnych, część miała przypominać sylwetki i twarze zwierzęce, a niektóre tworzyć na ścianach obrazy rzucane przez ich cienie. Jaskinia jest domem dla nietoperzy i drapieżnych pająków.
Nazwa Actun Tunichil Muknal tłumaczona jest jako „Jaskinia Kryształowego Grobu”, a tubylcy znają ją jako „Xibalba” – wejście do piekielnych zaświatów z mitologii Majów, głębokiej szczeliny w Ziemi, wypełnionej rzekami krwi i skorpionów. Było to miejsce znajdujące się pod mocą majańskich bogów śmierci – podziemny dwór „Panów Xibalby”. Często traktowane jako demony te dwanaście bóstw nosiło takie imiona jak „Sprawca Cierpienia”/”Ten Który Tworzy Ropień” czy „Pałka z Czaszką”. Zsyłali oni cierpienia i choroby na ludzi, w tym szaleństwo, ból i strach.
_______________________________________
Tłumaczenie na podstawie: Źródło I Źródło II
