Chciałabym dzisiaj przybliżyć postać Witelona - zapomnianego, polskiego uczonego,o nowatorskich poglądach z różnych dziedzin nauki. Niestety, jedyną obszerną notatkę o nim, mam z Wikipedii. Być może, ktoś z forumowiczów PARANORMALNE potrafi więcej powiedzieć o Witelonie.
Witelon, inne formy nazwiska: Witelo, Witello, Vitellio, Vitelo, Vitello, Vitello Thuringopolonis, Erazm Ciołek, (ur. około 1230 na Śląsku legnicko-wrocławskim, zm. pomiędzy 1280 a kwietniem 1314) – mnich, polski fizyk, matematyk, filozof, optyk, twórca podstaw psychologii spostrzegania.
fot. /domena publiczna/
Daty urodzin i śmierci nie są pewne: urodził się na Dolnym Śląsku, prawdopodobnie w Legnicy; inne źródła podają, że urodził się w miejscowości Borów lub Borek; będąc synem Polki z rycerskiego rodu i kolonisty z Turyngii (pisał o sobie „syn Turyngów i Polaków” – łac. „Turingorum et Polonorum filius”), zmarł pomiędzy rokiem 1280 a kwietniem 1314. Duża rozbieżność dat zgonu wynika prawdopodobnie z faktu, że pod koniec życia jego aktywność naukowa i polityczna nie została udokumentowana, brak o nim wszelkich informacji po roku 1280. Niektórzy historycy identyfikują go z tajemniczym mnichem zmarłym w roku 1314 we Francji, w La Vicogne, w tamtejszym klasztorze norbertanów, co jest raczej mało prawdopodobne. Istnieją przekazy wskazujące, że w roku 1314 za jego duszę odprawiono mszę żałobną w katedrze wrocławskiej, której był kanonikiem.
Strona z rękopisu "Optyki" z miniaturą przedstawiającą Witelona; manuskrypt z końca XIII w. fot. Wikipedia
Początki swojej edukacji uzyskał w szkole klasztornej w Legnicy. Tam też został zakonnikiem. Następnie kształcił się w Paryżu (1250-1260), a od jesieni roku 1262 we Włoszech. W Padwie spotkał m.in.: Rogera Bacona, Tomasza z Akwinu, tłumacza dzieł Arystotelesa i spowiednika papieskiego Wilhelma de Moerbeke (1215-1286). Zapewne w drugiej połowie roku 1268 podążył z Padwy na dwór papieski. Do roku 1271 przebywał w Viterbo pod Rzymem, gdzie m.in. pracował nad dziełem o optyce.
Był on dość ściśle związany z Wrocławiem, przebywając w otoczeniu książąt i biskupów wrocławskich oraz będąc przewodnikiem duchowym księcia wrocławskiego Władysława (około 1237-1270). W warstwie filozoficznej jego dzieła nawiązywały do ożywionej w tym czasie dyskusji pomiędzy systemami św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu, podzielał raczej poglądy św. Augustyna i św. Bonawentury, opierał się potem także na jego teoriach metafizyki światła.
Witelon miał bardzo nowatorskie poglądy na temat anatomii oka i fizjologii widzenia. Jest uznawany za twórcę podwalin wiedzy psychologiczno-psychiatrycznej i psychopatologicznej. Poza zagadnieniami fizycznymi optyki, w których wzorował się na poglądach arabskiego uczonego Alhazena (około 965-1039) oraz Roberta Grosseteste z Oksfordu i rozpatrywał np. prostoliniowe rozchodzenie się światła, jego odbijanie, rozpraszanie, załamanie, świetlne zjawiska meteorologiczne, analizował także psychologiczny aspekt spostrzegania. W swoim dziele o optyce, a także we wcześniejszej rozprawie "Tractatus de primaria causa poenitentiae et de natura daemonum" z roku 1268 wskazywał m.in., że złudzenia wzrokowe są wynikiem warunków obserwacji oraz wyobrażeń i sposobu myślenia, pisząc np. że "oko nie otrzymuje żadnej innej informacji poza światłem, barwą i wielkością kątową", a dopiero umysł dokonuje "przetworzenia wrażeń z pomocą przedstawień branych z doświadczenia".
Strona tytułowa jednego z wydań Vitellonis Thuringopoloni opticae libri decem fot. Wikipedia
Przyczyn złudzeń wzrokowych upatrywał zarówno w warunkach obserwacji, np. słabego oświetlenia jak i w poprzednich doświadczeniach obserwatora. Jedną z jego najbardziej przenikliwych analiz jest przykład "Maura", który "widzi czarnego anioła, podczas gdy dla chrześcijan ma on jasną skórę" natomiast diabeł dla chrześcijan jest czarny, a dla Maurów jasnoskóry. Mimo że Witelon nie negował istnienia demonów, a nawet opisał szczegółowo ich naturę i zachowanie, to niedwuznacznie wskazał, że materialne wyobrażenie demonów może być złudzeniem, mającym swoje uwarunkowania kulturowe, np. związane z samooceną poszczególnych ludów.
Po napisaniu Perspectivorum... Witelon zajął się działalnością dyplomatyczną: brał udział w soborze powszechnym w Lyonie w 1274 r., był posłem księcia Henryka IV Probusa do papieża Jana XXI oraz służył czeskiemu królowi Przemysłowi Ottokarowi II. Następnie prawdopodobnie poświęcił się nauczaniu w szkole parafialnej pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Legnicy. Z innych dokonań Witelona należy wspomnieć o upowszechnianiu przez niego dzieł starożytnych uczonych oraz o konstrukcji przyrządów do kreślenia krzywych.
Po swym powrocie na Śląsk od 1274 roku był kanonikiem wrocławskiej kapituły katedralnej z nadanym przez Henryka IV Probusa uposażeniem w postaci podwrocławskiej wsi Żórawina.
Postać Witelona była dość tajemnicza, stając się źródłem rozmaitych legend, plotek oraz inspiracji literackich. Łódzki prozaik Witold Jabłoński napisał cykl powieści pt.: Gwiazda Wenus, gwiazda Lucyfer (2003-2007), którego bohaterem jest ten właśnie uczony.
Twórczość
Był on pierwszym szeroko znanym polskim uczonym, piszącym o sobie „in nostra terra, scilicet Polonia” – „z naszej ziemi, to znaczy Polski”, autorem dzieła o optyce i fizjologii widzenia pt. Perspectivorum libri decem, którą ukończył około roku 1273, przebywając na dworze papieskim w Viterbo, a opublikowano je po raz pierwszy drukiem w Norymberdze już w 1535. Rozprawa ta była wznawiana jeszcze kilkaset lat po jego śmierci, znali ją m.in.: Leonardo da Vinci, Mikołaj Kopernik i Johannes Kepler.
Ważniejsze dzieła
... id est de natura, ratione, et proiectione radiorum visus, luminum, colorum atque formarum, quam vulgo Perspectivam vocant, Libri X (obszerne dzieło o optyce), powst. prawdopodobnie w latach 1270-1273, wyd. Norymberga 1535, drukarnia I. Petreius; wyd. następne: Norymberga 1551; pt. Vitellonis Thuringopoloni Opticae Libri decem, Bazylea 1572; fragmenty ogł. K. Bäumker "Witelo. Ein Philosoph und Naturforscher des XIII Jahrhunderts", Münster 1908, Beiträge z. Geschichte d. Philosophie d. Mittelalters, t. 3, zeszyt 2; przekł. polski fragm. dedykacji Wilhelmowi z Moerbeke ogł. P. Chmielowski Złota przędza, t. 4, Warszawa 1887
Epistola de causa primaria poenitentiae (pismo psychologiczno-etyczne), wyciąg z rękopisu paryskiego (Cod. Paris. lat. 17796), ogł. A. Birkenmajer "Studia nad Witelonem", cz. I: Dwa nieznane pisemka Witelona, Archiwum Komisji do Badań Historii Filozofii w Polsce, t. 2 (1926)
De natura daemonum (pismo fizjologiczno-filozoficzne o demonach), wyciąg ogł. A. Birkenmajer "Studia nad Witelonem", cz. I: Dwa nieznane pisemka Witelona, Archiwum Komisji do Badań Historii Filozofii w Polsce, t. 2 (1926)
De ordine entium, zaginione (por. Utwór o autorstwie niepewnym)
De elementis conclusionibus, zaginione (o wnioskach z Elementów Euklidesa, wyprowadzonych w mniemaniu Witelona przez następców Euklidesa)
De partibus universi, zaginione (w formie listu do przyjaciół)
Philosophia naturalis, zaginione (część o meteorologii, część o wzajemnym oddziaływaniu ciał i sił fizycznych)
Naturales animae passiones, zaginione (traktat o treści fizjologicznej)
Scientia motuum caelestium, zaginione (wykład astronomii).
http://pl.wikipedia.org/wiki/Witelon
Użytkownik kpiarz edytował ten post 23.03.2015 - 18:39
Inna postacia jest ulubiony dworzanin Hannivald cesarza alchemików i alchemika cesarzy czyli cesarza Rudolfa II Habsburga. Dworznin uratował kiedyś cesarza przed atakiem lwa w prywatnym cesarskim zoo. W podzięce cesarz podarował ten kościół wraz okolicznymi ziemiami swojemu ulubieńcowi .
