Od tysięcy lat ludzi fascynowała wiedza na temat planet znajdujących się w kosmosie. Dzięki nowym odkryciom udało nam się potwierdzić istnienie już ponad 3500 planet. Jednymi z najciekawszych takich obiektów są tzw. planety okołopodwójne, czyli takie które orbitują wokół obu składników gwiazdy podwójnej. Niektóre z nich przejawiają zaskakujące właściwości.
Ziemia oraz pozostałe planety naszego układu orbitują wokół jednej gwiazdy, którą nazywamy Słońcem. W kosmosie istnieją jednak też tzw. gwiazdy podwójne, a więc układy dwóch gwiazd leżących blisko siebie. Wokół takich gwiazd również mogą orbitować planety. Te które okrążają tylko jeden składnik układu są nazywane planetami typu S, a te które orbitują wokół obu składników gwiazdy podwójnej są nazywane planetami typu P, czyli planetami okołopodwójnymi. Takie obiekty zwykle powstają podczas procesu formowania się planet z dysku protoplanetarnego otaczającego układ podwójny. Istnieje także możliwość, że do układu planetarnego może dołączyć kolejna gwiazda. Do tej pory naukowcy odkryli ponad 20 planet orbitujących wokół obu składników gwiazdy podwójnej.
Pierwszą odkrytą planetą okołopodwójną jest PSR B1620-26 b, znana także pod nazwą planeta Matuzalem. Obiekt ten znajduje się w odległości 12400 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Skorpiona. Planeta okrąża układ podwójny PSR B1620-26 w skład którego wchodzi pulsar oraz biały karzeł. Pulsar rotuje wokół własnej osi z częstotliwością 100 obrotów na sekundę, zaś biały karzeł ma masę ok. 1/3 masy Słońca. Nazwa planety odnosi się do biblijnej osoby Matuzalema, ze względu na to, że ma aż 12,7 mld lat, co czyni ją najstarszą znaną planetą w kosmosie. Planeta Matuzalem jest zatem 3 razy starsza od Ziemi. Okres orbitalny tej planety wynosi aż 100 lat, a jej masa jest szacowana na ok. 2,5 masy Jowisza. Temperatura na powierzchni planety najprawdopodobniej wynosi ok. -200 stopni Celsjusza. Ten niezwykle stary obiekt prawdopodobnie nie został uformowany w takim układzie w jakim dziś się znajduje. Zdaniem naukowców, planeta powstała na orbicie wokół gwiazdy, która z czasem przekształciła się w białego karła. Następnie zarówno gwiazda jak i planeta zostały przechwycone na orbitę wokół gwiazdy neutronowej.
Kolejną planetą okołopodwójną jest Kepler 47c. Odkryta w 2012 roku planeta znajduje się w odległości 4900 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Łabędzia. Planeta okrąża układ podwójny Kepler 47, w skład którego wchodzą żółty karzeł typu widmowego M oraz czerwony karzeł. Kepler 47c jest gazowym olbrzymem, którego okres orbitalny wynosi 303 dni. Zdaniem naukowców, temperatura na powierzchni Kepler 47c wynosi -28 stopni Celsjusza. Planeta znajduje się w obrębie ekosfery układu gwiezdnego. Otrzymuje ok. 87% ilości światła, jaką Ziemia otrzymuje od Słońca. Kepler 47c jest gazowym olbrzymem przez co prawdopodobnie nie jest najlepszym miejscem do powstania życia. Naukowcy tacy jak William Welsh z Uniwersytetu Stanowego San Diego wskazują jednak, że jeśli planeta ma odpowiednio duże księżyce to może tam występować woda oraz być może nawet życie. Wokół układu gwiazd Kepler 47 krążą także dwie inne planety, Kepler 47b oraz Kepler 47d. Odkrycie planety Kepler 47c pokazało, że wokół gwiazd podwójnych może orbitować więcej niż jedna planeta.
Kolejną interesującą planetą okołopodwójną jest ROXs 42Bb. Odkryta w 2013 roku planeta znajduje się w odległości 440 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Wężownika. Od momentu odkrycia astrofizycy byli bardzo zaskoczeni niezwykłymi właściwościami planety. ROXs 42Bb okrąża układ podwójny gwiazd typu widmowego M. Temperatura na powierzchni planety wynosi ok. 1700 stopni Celsjusza. Tajemniczy obiekt jest najprawdopodobniej gazowym olbrzymem i posiada masę 9 mas Jowisza. Nie wiadomo ile wynosi okres orbitalny tej planety. Od najbliższej gwiazdy planetę dzieli odległość ponad 30-krotnie większa niż dystans pomiędzy Jowiszem a Słońcem.
Naukowcy tacy jak dr Thayne Currie z Uniwersytetu w Toronto wskazywali, że przy takiej odległości od gwiazdy oraz takich rozmiarach obiektu nie jest pewnym, czy faktycznie jest to planeta, czy też może brązowy karzeł. Zdaniem naukowców gazowe olbrzymy tworzą się warstwowo. Najpierw powstaje ich jądro, a następnie w kolejnych fazach z krążących wokół rodzącej się planety pyłów i gazów tworzą się kolejne powłoki oraz atmosfera. Takie zjawisko jednak musiałoby mieć miejsce w pobliżu gwiazdy, a ROXs 42Bb jest od nich bardzo oddalona. Inne wyjaśnienie wskazuje, że gazowe olbrzymy mogą się tworzyć tak jak brązowe karły, czyli w wyniku zapadnięcia się w sobie obłoku chłodnych gazów. Zdaniem Curriego ROXs 42Bb może być pierwszym reprezentantem nowej grupy bardzo rzadkich planet, które posiadają masę prawie taką jak brązowe karły i powstają w podobny sposób do tych obiektów.
Następną planetą okołopodwójną jest PH1b, znana również jako Kepler-64b. Odkryta w 2012 roku planeta znajduje się w odległości 5000 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Łabędzia. Planeta okrąża układ podwójny Kepler-64, na który składają się czerwony karzeł typu widmowego M oraz żółto-biały karzeł. Ta gwiazda podwójna jest z kolei powiązana grawitacyjnie z drugim układem podwójnym, znajdującym się w odległości 1000 jednostek astronomicznych. PH1b jest najprawdopodobniej gazowym olbrzymem, którego okres orbitalny wynosi 138 dni. Wg naukowców, temperatura na powierzchni Ph1b wynosi ponad 200 stopni Celsjusza. Hipotetyczni mieszkańcy tej planety mieliby spektakularny widok na niebie, obserwując aż 4 gwiazdy.
Ostatnią interesującą planetą okołopodwójną jest Kepler 16b.Odkryta w 2011 roku planeta znajduje się w odległości 196 lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Łabędzia. Kepler 16b okrąża układ podwójny, w skład którego wchodzi pomarańczowy karzeł typu widmowego K oraz czerwony karzeł typu widmowego M. Kepler 16b jest gazowym olbrzymem, którego okres orbitalny wynosi 229 dni. Masa planety wynosi ok. 1/3 masy Jowisza, zaś szacowana temperatura na jej powierzchni oscyluje w granicach -85 stopni C. Planeta znajduje się w zewnętrznej części ekosfery, jednak ze względu na niskie temperatury nie powinny tam istnieć żadne formy życia. Zdaniem naukowców, podobnie jak w przypadku planety Kepler 47c, warunki odpowiednie do powstania życia mogą się znajdować na dużym księżycu orbitującym wokół planety. Odkrycie planety Kepler 16b przyniosło naukowcom interesujące informacje z powodu jej orbity. Zdaniem profesor Sary Seager z MIT wcześniej uznawano że w układach podwójnych planeta musi się znajdować w odległości 7 razy większej niż odległość pomiędzy obiema gwiazdami. Tymczasem okazało się, że Kepler 16b znajduje się jedynie w połowie tej odległości.
Dzięki rozwojowi nauki, każdego roku odkrywamy coraz więcej egzoplanet, w tym planet okołopodwójnych. Dotychczasowe odkrycia wskazują, że kosmos to miejsce pełne zagadek i tajemnic. Być może niedługo poznamy kolejne planety okołopodwójne, które wciąż czekają na odkrycie.
