Na terenie dzisiejszego Peru znajduje się wiele monumentalnych konstrukcji, będących pozostałością dawnych kultur. Jedną z najciekawszych budowli jest zagadkowe Moray, które zaskakuje swoim geometrycznym wyglądem. Czy było to laboratorium rolnicze, miejsce kultu czy też może coś prawdziwie kosmicznego?
Terytorium Peru było miejscem działalności wielu starożytnych kultur takich jak Norte Chico, Nazca oraz Paracas. Przedstawiciele tych kultur tworzyli megalityczne budowle oraz niewyjaśnione struktury. W późniejszym czasie największym imperium stali się Inkowie, którzy panowali na tym terenie do czasu przybycia konkwistadorów. To właśnie Inkom przypisuje się autorstwo większości budowli z dawnych lat, mimo że często wznosili budowle na już istniejących konstrukcjach. W Peru możemy znaleźć ogromne mury składające się z kamieni o wadze nawet do 100 ton, jednak znajdują się tam także inne zagadkowe struktury. Jedna z najbardziej osobliwych budowli położona jest w regionie Cuzco. Tajemnicza konstrukcja jest znana pod nazwą Moray i znajduje się na wysokości 3500 m.n.p.m.
Niezwykła budowla pozostawała nieznana dla cywilizacji zachodniej aż do 1931 roku, kiedy to amerykański geolog Robert Shippee zauważył ją podczas przelotu nad tym terenem. Stanowisko archeologiczne Moray zdumiewa swoim geometrycznym wyglądem. W skład kompleksu wchodzą trzy okrągłe zagłębienia w ziemi. Dwa zagłębienia są ze sobą połączone, natomiast trzecie znajdujące się najwyżej jest od nich odizolowane. Struktury składają się z wielu poziomów, pokrytych koncentrycznymi tarasami. Różnica wysokości pomiędzy najwyższym a najniższym tarasem wynosi ok. 30 metrów. Stworzenie takiej konstrukcji z pewnością musiało się odbyć ogromnym nakładem pracy, jednak do dziś nie wiadomo jaką funkcję tak naprawdę spełniała ta budowla.
W latach 70-tych australijski fizyk John Earls przeprowadził w Moray serię badań. Po pewnym czasie odkrył, że pomiędzy najwyższym a najniższym tarasem istnieje różnica w temperaturze wynosząca od 10 do prawie 15 stopni Celsjusza. Dzieje się tak ze względu na inną wysokość, głębokość, wiatr oraz poziom nasłonecznienia na wszystkich tarasach. Moray posiada także skomplikowany system nawadniający, który dostarcza wodę na wszystkie poziomy tarasów. Co ciekawe, struktura została zaprojektowana w taki sposób, że nawet pomimo największych opadów deszczu najniższy poziom nigdy nie zostaje zalany. Wg badań na różnych tarasach znajdują się różne rodzaje gleby, które zostały tu sprowadzone z bardzo odległych regionów.
Odkrycia te skłoniły naukowców do uznania, że Moray pełniło funkcję laboratorium rolniczego, w którym badano wpływ klimatu na wzrost roślin uprawnych. Inkowie znani byli z rolnictwa oraz uprawy wielu gatunków roślin. Zgodnie z takim wyjaśnieniem, na każdym tarasie budowniczy mieli eksperymentować z innymi warunkami, aby uzyskać jak najlepsze rezultaty. Teoria o laboratorium rolniczym jest dziś uznawana za najbardziej prawdopodobną, jednak istnieją pewne odkrycia, które sprawiają, że teorię tę należy poddać w wątpliwość. Dwaj amerykańscy badacze Kenneth oraz Ruth Wright po przeanalizowaniu właściwości gleby uznali za mało prawdopodobne to, że cała konstrukcja została zbudowana jako pole uprawne. Dodatkowo nowsze badania wykazały że różnica temperatur pomiędzy tarasami może być całkiem nieduża. Istnieje także szereg innych teorii wyjaśniających przeznaczenie Moray.
Cała budowla wyglądem przypomina nieco amfiteatr, co skłoniło niektórych badaczy do uznania, że dawno temu Indianie gromadzili się w tym miejscu aby przeprowadzać różne ceremonie. Wg opowieści lokalnych Indian Keczua dawno temu przybywali tu przedstawiciele wielu pobliskich ludów. Kształt budowli sprzyjał dobrej akustyce, więc być może dokonywano tutaj różnych ceremonii. Niewiele jednak wiadomo na temat takich obrzędów, a zdaniem naukowców tak osobliwe miejsce raczej nie powinno służyć do celów religijnych. Co ciekawe, w dzisiejszych czasach wielu turystów przebywa do Moray aby pomedytować.
Jeszcze inne teorie wiążą budowle z obserwatorium astronomicznym. Wiele dawnych konstrukcji było budowanych po to aby wyznaczały pozycje gwiazd i śledziły ich ruch na niebie. Tarasy z Moray są jednak ułożone w taki sposób, że jak dotąd nikomu nie udało się zaproponować ewentualnych konstelacji, które interesowałyby budowniczych. Bardziej kosmiczne teorie sugerują z kolei, że niezwykła konstrukcja była w rzeczywistości lądowiskiem starożytnych kosmitów. Wg lokalnych legend tajemniczy nauczyciel Wirakocza zstępował z nieba i nauczał Indian przydatnych czynności, w tym m.in. budowy kanałów irygacyjnych. Naturalnie, brakuje dowodów na potwierdzenie tak kosmicznych rewelacji.
Nie jest również pewne w jaki sposób Moray zostało zbudowane. Rozmach budowli jest ogromny, więc praca musiała zająć budowniczym bardzo dużo czasu. Najniższe poziomy Moray są położone 150 metrów poniżej linii wzgórz znajdujących się tuż obok. Archeolodzy przypisują budowę tej niezwykłej struktury Inkom, jednak warto pamiętać, że kultura ta często korzystała z osiągnięć innych ludów. Z datowaniem dawnych budowli jest taki problem, że często dopasowuje się je do kultur, które zamieszkiwały dany teren. Inkowie mogli zatem korzystać już z gotowej konstrukcji, pozostawionej przez inną kulturę.
Być może Moray zostało wzniesione przez Inków, jednak kwestia tego kto ją stworzył jest znacznie mniej ciekawa niż to do czego ta budowla tak naprawdę służyła. Niewykluczone, że było to laboratorium rolnicze, jednak warto mieć na uwadze także teorie o obserwatoriach oraz miejscach kultu. Zagadkowa budowla z Moray to kolejny przykład geniuszu dawnej inżynierii. Struktura ta pokazuje nam jak niewiele wiemy o historii ludzkiej cywilizacji.
