Foto: domena publiczna
Wzrok, słuch, zapach, smak, dotyk - to klasyczny zestaw zmysłów, o którym uczymy się jeszcze w podstawówce. Człowiek posiada jednak więcej zmysłów, choć nie da się jeszcze określić, ile dokładnie - nie wszystkie są bowiem do końca poznane.
Propriocepcja - zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. To właśnie on przydaje się, kiedy policjant zatrzymuje kogoś do kontroli i podejrzewając, że kierowca pił alkohol, nakazuje mu zamknąć oczy i dotknąć swojego nosa. Na co dzień przydaje się np. kiedy coś nas swędzi - możemy się podrapać bez patrzenia w to miejsce.
Swędzenie - receptory odpowiadające za odczuwania swędzenia stanowią odrębny - od innych powiązanych z dotykiem - system.
Zmysł napięcia mięśniowego - jak sama nazwa wskazuje, mózg kontroluje poziom napięcia naszych mięśni.
Nocycepcja - innymi słowy: ból. Dawniej uważano, że jest efektem "przeładowania" innych zmysłów, np. dotyku, ale okazuje się, że do odczuwania bólu mamy osobne receptory. Są ich trzy rodzaje: skórne, somatyczne (kości i stawy) oraz trzewne (organy wewnętrzne).
Termocepcja - zdolność odczuwania ciepła i zimna.
Zmysł równowagi – umożliwia czucie położenia ciała w przestrzeni - przyspieszania i zmiany kierunku. Mieści się w uchu wewnętrznym. Jeśli nie działa lub jest uszkodzony, nie można dosłownie odróżnić, gdzie jest góra, a gdzie dół. Poruszanie się bez niego jest praktycznie niemożliwe.
Receptory rozciągania - można je znaleźć np. w płucach, pęcherzu czy jelitach.
Chemoreceptory - receptory rozróżniające substancje chemiczne. Do podstawowych chemoreceptorów zalicza się receptory wykrywające smak i zapach. Z chemorecepcją związane są również receptory wykrywające tlen, dwutlenek węgla i poziom pH płynów ustrojowych (odruch wymiotny).
Pragnienie - system monitorujący poziom nawodnienia organizmu, mówiący nam, kiedy należy się napić - oczywista oczywistość.
Głód - tutaj również tłumaczyć chyba nie trzeba.
Magnetorecepcja – zdolność organizmu do wykrywania kierunku linii ziemskiego pola magnetycznego, umożliwiająca orientację w przestrzeni. Zdolność tę ma wiele zwierząt, w tym człowiek, przy czym jej aktywne wykorzystanie – nazywane nawigacją geomagnetyczną – zaobserwowano tylko u niektórych, np. u zwierząt wędrownych (m.in. ptaki, pszczoły, ryby, walenie i żółwie).
Percepcja czasu - jest ciągle przedmiotem badań w psychologii i neurobiologi. W jednym z badań percepcji czasu wykazano, że grupa osób w wieku 19-24 lat była w stanie oszacować, kiedy minęło 3 minuty. Średnia granica błędu wynosiła 3 sekundy. Co ciekawe, wskazanie upływu 3 minut w grupie osób w wieku 60-80 lat następowało średnio w okolicach 3 minut i 40 sekund. Wydaje się więc, że cokolwiek wpływa na postrzeganie czasu, spowalnia swoją pracę wraz z wiekiem - im jesteśmy starsi, tym czas wydaje się płynąć szybciej.
Kilka ciekawostek
Autorstwo tradycyjnego modelu 5 zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, zapach, smak) przypisywane jest Arystotelesowi.
Jedną z metod badania magnetorecepcji jest zdezorientowanie człowieka znajdującego się w silnym polu magnetycznym. W takich warunkach ludzie mają o wiele większe problemy w ustawieniu się w pierwotnym kierunku niż ci, którzy nie znajdowali się w zasięgu działania takiego pola.
Zmysł równowagi działa m.in. na zasadzie wykrywania ruchów płynu (tzw. śródchłonki) znajdującego się w trzech kanałach błędnika błoniastego, w uchu wewnętrznym.
Pewne bakterie Magnetospirillum magnetotacticum produkują w swych komórkach cząsteczki magnetyczne wielkości około 30 - 50 nm (takie mini igły kompasu), dzięki którym potrafią ustawiać się w kierunku bieguna magnetycznego.
Niektórzy ludzie doświadczają tzw. synestezji - stanu, w którym doświadczenia jednego zmysłu (np. wzroku) wywołują również doświadczenia charakterystyczne dla innych zmysłów, np. odbieranie niskich dźwięków wywołuje wrażenie miękkości czy barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna.
Użytkownik Nick edytował ten post 04.08.2019 - 23:24
