Paladyni

Paladyni, znani także jako Dwunastu Parów lub Lordów, zgodnie z literackim cyklem „The Matter of France”, byli czołowymi wojownikami dworu Karola Wielkiego. Po raz pierwszy pojawiają się we wczesnych „Pieśniach o czynie”(Chansons de geste), jak np. Pieśń o Rolandzie, gdzie reprezentują chrześcijańską waleczność wobec saraceńskich hord. Paladyni i związane z nimi działania są później w dużej mierze fikcyjnymi wymysłami, w pewnym oparciu o historyczne frankońskie motywy z VIII wieku oraz wydarzenia, takie jak bitwa w wąwozie Roncevaux i konfrontacja Franków z Umajjadzi w Marchii Hiszpańskiej. Paladyni są znani również jako święci wojownicy.

Etymologia i Narodziny

Pierwsze podwaliny powstania paladynów sięgają czasów Imperium Rzymskiego, początku IV wieku, kiedy Cesarz Konstantyn doszedł do władzy.

Pierwotni starażnicy tronu, nikczemni Pretorianie, stanęli po stronie rywala Konstantyna, Maksymina II Daja, lecz Konstantyn był znany z ogromnego ego i nie zapomniał o swoich wrogach, gdy próbował przejąć władzę. Kiedy objął tron, rozwiązał Gwardię Pretorianów permanentnie. Jednak Pretorianie pełnili funkcję osobistej armii Cesarza, jak również jego "oddziałów specjalnych", podobnych do Waffen SS nazistowskich Niemiec, więc zostawili pustkę w rzymskiej politycznej i militarnej strukturze, która musiała zostać wypełniona.

W ich miejsce, stworzył Scholae Palatini, strażników pałacowych. Zostali tak nazwani na cześć wzgórza Palatynu(Mons Palatinus) w Rzymie, gdzie znajduje się pałac cesarski. Zamiast wypełnić szeregi palatynów Włochami, jak to miało miejsce u Pretorian, zrekrutował w ich miejsce niemieckich i galijskich wojowników. Zrobiono tak, ponieważ Gwardia Pretorianów stała się bronią dla Włochów z politycznymi aspiracjami. Poprzez stworzenie ich niemiecką jednostką, wprowadzano żołnierzy, którzy nie mówili po łacinie i nie mieli żadnych dróg lub pragnień do politycznego awansu. Byli całkowicie lojalni wobec Cesarza, wiedząc, że są na jego łasce.

Imperium Rzymskie upadło pod koniec V wieku, ale nie był to upadek kulturowy, tylko pogodzenie się, że Włoski rząd centralny nie ma żadnej władzy. Królestwa germańskie, które przetrwały Imperium, przechowywały starą, rzymską infrastrukturę kulturową w stanie nienaruszonym. Większość germańskich królów wręcz kopiowało insygnia królewskie i naśladowało zwyczaje rzymskich cesarzy. Purpurowe płaszcze obszyte futrem, wspaniałe berła, złote korony, które później królowie przyjęli, wszystkie z nich były wzorowane na styl Imperium.

W szczególności Frankowie zachowali nazwę "palatini" jako osobistą świtę króla Franków. Z biegiem czasu, słowo „palatini” ewoluowało w słowo „paladyn”. Do najbardziej znanych przykładów historycznych Paladynów należy Dwunastu Parów Karola Wielkiego, zawarci w epickim poemacie paladyna Orlanda (zwanego też czasem Roland). Orlando był słynnym wasalem z Francji, który pokonał islamską inwazję na Europe, która rozprzestrzeniała się przez kontrolowaną przez Maurów Hiszpanię. Jego zdecydowane zwycięstwo zahamowało rozprzestrzeniane się Islamu w Europie, i nie miała miejsca żadna kolejna próba inwazji, aż do najazdów tureckich w początkach ery nowożytnej.

Najwcześniejszy odnotowany przypadek użycia słowa „paladyn” w języku angielskim pochodzi z 1592 roku, w wierszu napisanym przez Samuela Daniela. Przedostało się do angielskiego przez starofrancuski, które samo pochodzi od włoskiego „palatino”. Słowo „palatyn”, używane w różnych krajach Europy w epokach średniowiecza i nowożytnych, ma taką samą etymologie.

W XIII wieku, słowa konkretnie nawiązujące do Parów Karola Wielkiego zaczęły pojawiać się w językach europejskich; najwcześniejszym jest włoski – paladino. Francuski - paladyn, hiszpański - paladin lub paladino (odzwierciedlający różne pochodzenia z francuskiego i włoskiego), niemiecki - paladin. Przez rozszerzenie "paladin", słowo zaczęło odnosić się do każdego rycerskiego bohatera, np. takich jak Rycerze Okrągłego Stołu Króla Artura. Paladin był również używany w odniesieniu do przywódców wojsk wspierających Fryderyka V w wojnie trzydziestoletniej zakończonej w 1648 roku.

Historia

W swoich pierwszych obliczach paladyni nie byli towarzyszami Karola Wielkiego, ale jego wasala Rolanda. Roland jest oparty na historycznej postaci Hruodland’a, który jest wspomniany przez biografa Karola Wielkiego, Einhard’a, jako władca Bretońskiego postępu(Lord of the Breton March), który zginął w bitwie w wąwozie Roncevaux; nic więcej o nim nie wiadomo. Pod koniec XII wieku paladyni byli traktowani jako stowarzyszenie meldujące się do króla podczas mody na Okrągły Stół; najwcześniejszą fantazją przedstawiającą ich w ten sposób jest „Fierabras”, datowany na około 1170 rok. Nazwiska paladynów różnią się zależnie od fanaberii, a często przytaczanych jest więcej niż dwunastu. Liczba jest popularna, ponieważ przypomina Dwunastu Apostołów dając królowi pozycję Jezusa jako przypomnienie jego świętej misji jako władcy. Wszystkie historie z cyklu Karolingów(The Matter of France) przedstawiają paladynów o imionach Roland i Oliver, inni powtarzający się bohaterowie to Arcybiskup Turpin, Ogier Duńczyk, Huon z Bordeaux, Fierabras, Renaud de Montauban i Ganelon. Niegdyś opowieści o paladynach konkurowały w popularności z historiami o Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu.

Paladyni pojawiają się w wielu „Pieśniach o czynie” i innych opowieściach związanych z Karolem Wielkim. We wspomnianym powyżej Fierabras’ie, odzyskują święte relikwie skradzione z Rzymu przez saraceńskiego giganta Fierabras’a i (w niektórych wersjach) przemieniają go w chrześcijanina a także rekrutują go do swoich szeregów. W Pielgrzymce Karola Wielkiego(Le Pèlerinage de Charlemagne) towarzyszą królowi w pielgrzymce do Jerozolimy i Konstantynopola, aby prześcignąć Cesarza Bizantyńskiego Hugo. Jednakże ich największe momenty są ukazane w Pieśni o Rolandzie, który przedstawia obronę armii Karola Wielkiego przeciwko Saracenom, a ich śmierć w bitwie w wąwozie Roncevaux z powodu zdrady Ganelon’a. Pieśń o Rolandzie wymienia dwunastu paladynów: Roland, bratanek Karola Wielkiego i główny bohater wśród paladynów, Oliver, przyjaciel Rolanda i najsilniejszy sojusznik, oraz Gerin, Gérier (tych dwóch ginie z ręki tego samego saracena, Grandonie) Bérengier, Otton, Samson, Engelier, Ivon, Ivoire, Anséis, Girard. Inni bohaterowie pojawiający się w Pieśni, Arcybiskup Turpin i Ogier Duńczyk.

Włoscy renesansowi autorzy Matteo Maria Boiardo i Ludovico Ariosto, których prace były kiedyś bardzo znane i szanowane jak William’a Szekspira, przyczyniły się wyraźnie do literackiej i poetyckiej przeróbki opowieści o epickich czynach paladynów. Ich dzieła, Roland zakochany i Roland szalony, wysłały paladynów na jeszcze bardziej fantastyczne przygody, niż ich poprzednicy. Wymieniają paladynów zupełnie inaczej, ale zachowują liczbę dwunastu boahterów. Paladynami Boiardo’a i Ariosta są Orlando (Roland), Oliver - rywal Rolanda, Ferumbras (Fierabras) - Saracen, który stał się chrześcijaninem, Astolpho - pochodzi od Karola Młota i jest kuzynem Rolanda, Ogier Duńczyk, Ganelon - zdrajca, który pojawia się w „Piekle” Dantego Alighieri, Rinaldo (Renaud de Montauban), Malagigi (Maugris) – czarodziej, Florismart, przyjaciel Rolanda, Guy de Bourgogne, Namo (Naimon lub Namus) - książę Bawarii, doradca Karola Wielkiego zaufany oraz Otuel inny nawrócony Saracen.

Włoski Orlando inspirował wielu twórców przez najbliższe kilka wieków, którzy tworzyli opery i inne muzyczne dzieła o Rolandzie i paladynach. Następnie materiał Karola Wielkiego zaczął podupadać. Podczas gdy legendy arturiańskie doświadczyły wielkiego ożywienia w XIX wieku w rękach romantycznych i wiktoriańskich poetów, pisarzy i artystów, zapewniając Arturowi i jego rycerzom sławę w XXI wieku. Niestety nie doszło do takiego odrodzenia w przypadku Karola i jego paladynów. Współczesne adaptacje i przeróbki Karolingowych paladynów są nieliczne, ale koncepcja rycerskiego "Paladyna" żyje.

Współcześnie

Paladyni występują także w świecie fantasy, m.in. w literaturze, grach fabularnych i komputerowych.

W grach fabularnych jako określenie rycerzy-kapłanów, specyficznej klasy wojowników walczących po stronie dobra, światła i prawa, występujących przeciwko złu. Nie służą oni panu, lecz bóstwu. Zwykle nie biorą udziału w systemie lennym, gdyż misja nie pozwala im osiąść, choć często wywodzą się ze szlachty. Mają wiele cech idealnego rycerza i postępują według podobnego kodeksu, choć w niektórych punktach jest on nieco mniej rygorystyczny. Są wojownikami walczącymi w imię dobra za wszelką cenę, co czyni z nich czasami postacie dość kontrowersyjne. Paladyni wyposażeni są w zestaw nadprzyrodzonych umiejętności i mocy jak np. leczenie obrażeń dotykiem, aury wspomagające sojuszników itd. Paladyni, którzy złamią kodeks, tracą swe moce

Podsumowanie

Paladyni byli zazwyczaj tylko wysokimi rangą urzędnikami w średniowiecznej / nowożytnej Europie. Do dzisiaj przytaczani są jako święci wojownicy, gdyż byli oni zwykle związani z Papieżem i Świętym Cesarstwem Rzymskim.




Opracowanie i tłumaczenie: Akinci

http://en.wikipedia.org/wiki/Paladin
http://uk.answers.ya...21101159AAoBt9S
http://www.mythencyc...a/Paladins.html